72 (122)

Dobór zadań, ich tematyki i struktury

Istotną sprawij jest właściwy dobór zadania, jego tematyki i struktury. W obecnych podręcznikach nadal mamy stanowczo za mało zadań tekstowych. a te które się proponuje są mało interesujące pod względem tematyki i struktury. Pewna tematyka ciągłe się powtarza. Jest ona często oderwana od spraw dzieci i ich zaiteresowań (jest za ogólna, nudna, niezrozumiała). W wyniku badań ustaliłem⁷, że dzieci chętnie liczą zadania o następującej tematyce (podaję ją w kolejności): o sobie i swoim najbłiżs/yin otoczeniu, o kupnie i sprzedaży, o szkole, o przyrodzie, o komunikacji i transporcie, o księgarni, zadania z geometrii, o sporcie i sporadycznie o innej tematyce.

Struktury zadań są najczęściej proste i takie same. a potem po lukach w kolejnych strukturach następują zadania złożone. Tego często nie wytrzymuje uczeń zdolny. Struktury muszą narastać stopniowo, a im bardziej złożona struktura, tym występować musi częściej (a nie odwrotnie). Najlepiej więc dobierać zadania ze względu na tematykę i strukturę w następującej kolejności: zadania o lej samej tematyce i tej samej strukturze, zadania o tej samej tematyce i innej strukturze, zadania o różnej tematyce i różnej strukturze. Przy doborze zadań należy też pamiętać, aby nie były one zbyt łatwe (nie wdrażają do wysiłku), ani zbvt trudne (zniechęcają do matematyki).

Zapoznanie uczniów z treścią zadania i ćwiczenia cichego czytania ze zrozumieniem zadań tekstowych

Zapoznawanie uczniów z treścią zadania powinno odbywać się różnymi sposobami. Do najważniejszych można zaliczyć: czytanie lub mówienie zadania przez nauczyciela, czytanie zadania przez uczniów, wypisywanie wcześniej treści zadania na tablicy szkolnej, tablicy plastykowej do zawieszania lub wyświetlania jej z foliogramu (z demonstrowaniem na planszy struktury ogólnej zadania), rozdawanie kartek z zadaniami dla zespołów, poziomów, a nawet dla poszczególnych uczniów, przekazywanie słowne treści zadania z demonstrowaniem elementów treści na tablicy flanelowej lub magnetycznej i wiele innych sposobów. Stosowanie przez nauczyciela kilku sposobów, często zmieniających się, prowadzi do lepszego zrozumienia zadania.

Najistotniejszą rolę odgrywa jednak umiejętność cichego czytania z.e zrozumieniem zadań tekstowych. Występuje tu problem rozumienia tekstu matematycznego. Jest to czytanie specyficzne, a rozumienie czytanego tekstu daje gwarancję rozwiązania. W tym też miejscu pojawiają się pierw-•./e trudności wynikające z me/ro/umiema zadania i dlatego test ono tak Isird/.O istotne.

(.'/Manie to należy pr/> różnych oka.'kich ćwiczyć. aby zapobiegać !>(>wstimaniu nudności. Powinno mio oblamować: ai ćwiczenie samej techniki czytania (alosnc i potem ciche).

In przykłady czytania zadań tekstowych przez nauczyciela i niektórych uczniów 7. ukazywaniem i podkreślaniem elementów matematycznych oraz związków i zależności matematycznych.

c)    szukanie terminów matematycznych, pojęć, określeń słownych liczb i operacji itp. w treści zadań w czasie czytania cichego.

d)    omawianie tematyki zadań, struktury ogólnej i jej elementów, języka matematycznego, związków i zależności.

0)    układanie zadań do podanej tematyki, terminów i danych.

1)    przekształcanie zadań i rozbudowywanie zadań prostych w bardziej złożone i odwrotnie.

Serie pytań i system ćwiczeń rozwijających myślenie matematyczne

Ważne miejsce w rozwijaniu samodzielnego myślenia zajmują serie pytań do zadań stawiane przed ich rozwiązaniem. Pytania muszą być tak ułożone, aby w miarę możliwości objąć nimi wszystkie czynności myślowe. Dotyczyć one powinny danych zadania, ich wielkości i znaczenia, związków i zależności, praw i prawideł, zasad, reguł, uogólnień, określania działań, określania typu zadań i struktury, układania formuły matematy-< znej tub wzoru czy elementów wzorów, dochodzenia do wszorow i równań. W seriach tych istotne są zawsze pytania o znaczenie słów, sformułowań.

■ vmboli literowych i wielkości. Dla przykładu można je formułować następująco: Czyje ... składają się na liczbę ... razem? Jakie działanie należy wykonać, aby obliczyć ...? Jakie działanie oznaczają słowa ...? Gdzie było więcej ... w I czy w 11. i czy Hi? Napisz w działaniu drugą (trzecią) wielkość np.

Drugim elementem są ćwiczenia rozwijające zdolności matematyczne (głównie myślenie). Można je podzielić na trzy grupy: ćwiczenia stosowane pi/cd i poza zadaniami tekstowymi, ćwiczenia stosowane w zadaniach przygotowawczych i ćwiczenia stosowane w zadaniach zasadniczych. W każ.-dej grupie można stosować ćwiczenia rozwijające procesy analizy, syntezy, porównywania i uogólnienia. Wychodzić bowiem trzeba z-założenia, że io/wijanie elementów poszczególnych procesów myślowych wpłynie na ,/vbszy rozwój np. analizy rozumianej całościowo i podobnie innych pro-14 i