7

w

RYZYKO    RYZYKO

ROZWOJOWE    SPOŁECZNO

-KULTURALNE

RYZYKO CHRONICZNE

PROFILAKTYKA , POTENCJALNA/PROMOCj*

4

NIEDOSTOSOWANIE

4

TRUDNOŚCI SOCJALNE

PROFILAKTYKA l ASPECYFICZNA f NIEDOSTOSOWANIA

PROFILAKTYKA i SPECYFICZNA 'NIEDOSTOSOWANIA

4

PROFILAKTYKA

SOCJALNA

ZACHOWANIE AGRESYWNE WZGLĘDEM SIEBIE/ WZGLĘDEM INNYCH

4

DEWIACJA

PROFILAKTYKA

SPECYFICZNA

WTÓRNA

Ryc. 1. Profilaktyka w odniesieniu do różnych typów ryzyka Źródło: L. Regoliosi, La prevenzione del disagio giovanile, Roma 1996, s. 42

nia grup społecznych są z reguły skuteczne, gdyż wyrastają z dużego zaangażowania, entuzjazmu i poczucia odpowiedzialności, znajomości problematyki z własnych doświadczeń. Są to:

-    promocje alternatywnych, pozytywnych form w danym środowisku społecznym i kulturowym;

-    programy edukacji zdrowotnej, zmierzające do modyfikowania stylu życia w kierunku umożliwienia rozwoju zdrowia.

Profilaktyka II stopnia (lub wczesna interwencja) ma na celu:

-    ujawnianie osób o najwyższym stopniu ryzyka wejścia w patologię oraz pomaganie im w redukcji tego ryzyka;

-    wszechstronną edukację społeczeństwa w celu uwrażliwienia na wczesne oznaki zagrożenia patologią oraz informowanie o dostępnych formach pomocy;

-    modyfikacje prawa i zarządzania w celu promocji pozytywnych zmian w zachowaniu społeczności o wysokim stopniu ryzyka lub w celu zapobiegania ekspansji danego zjawiska;

-    organizowanie lokalnych, dostosowanych do odbiorców programów edukacyjnych i interwencyjnych;

. _ szkolenie nauczycieli i osób realizujących programy zapobiegania [Bruno, 1996, s. 5],

Profilaktyka III stopnia, rozumiana jako interwencja, po wystąpieniu zachowań patologicznych u jednostki, ma na celu z jednej strony przeciwdziałanie pogłębianiu się nieprzystosowania społecznego, a z drugiej umożliwienie powrotu do społeczeństwa, prowadzenia w nim satysfakcjonującego i społecznie akceptowanego trybu życia. Profilaktyka ta obejmuje:

~ informowanie i szkolenie konkretnych osób;

_ bezpośrednie oddziaływania leczniczo-rehabilitacyjne na jednostkę;

-    utworzenie doraźnych struktur i ośrodków (baza leczniczo-rehabilitacyjna);

-    badanie i ocenę skuteczności poszczególnych programów terapeutycznych i rehabilitacyjnych opartych na wynikach, jakie uzyskują dane jednostki, które dotknięte są patologią społeczną.

C. Czapów i S. Jedlewski [1971, s. 301] zestawiają pierwszy stopień profilaktyki z profilaktyką uprzedzającą, drugi stopień z profilaktyką objawową. Natomiast trzeci stopień obejmuje tę płaszczyznę działań profilaktycznych, których zadaniem jest zabezpieczenie przed ponowną przestępczością. Podziału profilaktyki na trzy stopnie dokonuje także G. Milanesi [1988a, s. 37-44], Profilaktyka pierwszego stopnia kierowana jest przede wszystkim do tych środowisk, które w szczególny sposób są narażone na patologie różnego rodzaju. W związku z tym działania tej profilaktyki odznaczająsię wielopłaszczyznowością. Obejmująone zarówno działania polityczne, jak i kulturalne, wychowawcze, oświatowe. Odbiorcą profilaktyki pierwszego stopnia jest całe społeczeństwo.

Profilaktyka drugiego stopnia działania swoje kieruje do konkretnych grup, które wykazują objawy patologiczne. Działania tej profilaktyki zmierzają do likwidacji symptomów patologii, a także ich zadaniem jest niedopuszczenie do wzmocnienia objawów i rozwoju patologii. Profilaktyka tego stopnia koncentruje się na pozytywnych stronach i wzmacnia je. Jednocześnie jej obszarem zainteresowań są zjawiska negatywne, które zwalcza i neutralizuje. Odbiorcami w tym wypadku są rodziny, grupy rówieśnicze, szkoła czy dzielnica.

Profilaktyka trzeciego stopnia jest skierowana na konkretne jednostki, które wykazują postawy społecznie nieakceptowane. Dotyczy to osób, które zostały przez społeczeństwo naznaczone, co sprawiło, że zaakceptowały swoją negatywną tożsamość.

4. Typy i modele programów profilaktycznych

Działania o charakterze profilaktycznym cechuje olbrzymia różnorodność. Wynika to bowiem z faktu, że ich twórcy opierają się na różnych przesłaniach i rozmaitymi sposobami zmierzają do tego samego celu.

75