7 (52)

Problemy wyznaczania pól tematycznych w badaniach słownictwa 77

Innym problemem związanym z wyznaczaniem pól tematycznych jest przypisanie wyrazu do określonego pola tematycznego. Oczywiście bywają pola zamknięte, jak np. nazwy dni tygodnia czy nazwy miesięcy, ale wiele, a może większość pól, nie ma takiego charakteru. Wbrew temu, co twierdził J. Trier, pola nie są zamkniętą, skończoną całością

0    niezmiennych granicach (Buttler 1967, 49). Przede wszystkim wiele wyrazów jest wieloznacznych i w związku z tym wyraz musi być przypisany do pola razem ze swoim znaczeniem. Na przykład leksem kula znajdzie się w polach (podział na pola wg A. Markowskiego):

„2. Rozwój ciała” - Chodzić o kulach;

„27. Szkoła i wychowanie” lub „28. Nauka”, lub „47. Cechy materii” - kula jako bryła geometryczna;

55'

,31. Sport wyczynowy” - rzut kulą;

55’

,33. Wojsko” - kula armatnia.

Co więcej, zaliczenie wyrazu do określonego pola może być uzależnione od znaczenia wynikającego bezpośrednio z tekstu. W zdaniu: Lubię jeździć na rowerze wyraz rower został użyty w znaczeniu pozwalającym przypisać go do pola „30. Rozrywka i zabawa”, ponieważ jazda nie jest celowa. Natomiast w zdaniu: Codziennie jeżdżę rowerem do szkoły rower mieści się w polu „35. Komunikacja, podróż”, ponieważ jazda jest celowa. Zatem występowanie wyrazów w określonym polu tematycznym zależy również od konkretnego użycia w tekście.

Andrzej Markowski zwraca także uwagę na to, iż nawet wyrazy jednoznaczne mogą być przypisane do kilku pól tematycznych. Wśród wyrazów wspólnych 17% to wyrazy jednoznaczne, w większości należące do 2 pól tematycznych (Markowski 1992, 88). Zdarzają się też i takie, które należą do więcej niż dwóch pól, np. wyraz kawiarnia został przypisany do 5 pól:

55’

,5. Jedzenie i jego przyrządzanie.”

55'

,29. Zwyczaje i obyczaje.”

55’

,30. Rozrywka i zabawa.”

55’

,36. Handel i usługi.”

„37. Miasto i jego części.” (Markowski 1992, 87).

Płynność pól sprawia, że właściwie należałoby mówić o trójwymiarowym modelu ich podziału, a nie płaskim, dwuwymiarowym, ponieważ tylko w ten sposób można oddać wzajemne przenikanie się pól ze względu na wspólne wyrazy. Ponadto nie da się ustalić jednego modelu podziału na pola tematyczne, gdyż zależy on od badanego słownictwa oraz celu, jakiemu podział służy.

Wielka różnorodność podziału pól tematycznych nie ułatwia badań porównawczych, zwłaszcza w leksykografii ogólnej. Wydaje się zatem celowe wykorzystanie przynajmniej podobnej klasyfikacji. Podział zaproponowany przez Z. Cygal-Krupę, oparty na centrach zainteresowań, nakierowany jest na badanie słownictwu podstawowego danego języka

1    pozwala porównywać wyniki z podobnymi badaniami prowadzonymi w innych krajach. Klasyfikacja A. Markowskiego jest jednak pełniejsza, ponieważ leksyka wspólna obejmuje wszystkie dziedziny życia, i ta właśnie klasyfikacja - przejrzyście i logicznie uporządkowana - pozwala precyzyjniej podzielić leksykę na pola znaczeniowe.