76 (154)

76 /. Dialrktologia i saćjólingwistyka

Na ferajnie, szczególnie zaś w jej części północnej, formy nieściągnięte (t^,. często oboczne do ściągniętych) utrzymują się względnie dobrze. Na północ o<l występują one na Tucholszczyźnie⁵² i na Kaszubach⁵³.

Formy nieściągnięte utrzymują się też na terenie dolno- i gómołużyckim⁵⁴.

Nieco inmezej przedstawiają się pod względem geograficznym nieściągnięte czasownika znać. Jakkolwiek resztki tych form sięgają również daleko na połu^ Wielkopolski (np. Garzyn koło Leszna), to jednak są one znacznie rzadsze na tereny północnej Wielkopolski niż formy nieściągnięte czasownika grać. Formy nieściągn',^ znać są najsłabiej reprezentowane we wschodniej części północnej Wielkopolski;^ notow ałem ich np. w gwarach wokół Żnina i w dwu gwarach na południowy zachód od Kcyni, pow. Szubin. W zachodniej części północnej Wielkopolski nie zanotowałem tych form w Chełście ( Mazurzy wieleńscy). W gwarach północnej Wielkopolskiforn^ nieściągnięte są oboczne do form nowszych, ściągniętych i występują często niejako na marginesie zwykłej odmiany.

Resztki form nieściągniętych zanotowano także na Kujawach⁵⁵ oraz na Krajnie. Formy nieściągnięte czasownika znać znane są poza tym gwarom Borów Tucholskich¹' i kaszubszczyznae⁵⁷. Dawniej występowały one też w gwarach słowińskich⁵⁸.

Prócz tego formy nieściągnięte omawianego czasownika utrzymują się w języku dolno- i gómołużyckim⁵⁹.

Wyraz niedziela ma w wielu gwarach północnej Wielkopolski (nie jest wykluczone, że także w innych częściach Wielkopolski) w liczbie mnogiej poza zwykłym znaczeniem również znacznie ‘tygodnie’, więc np. dwie niedziele ‘dwa tygodnie’, fay niedziele ‘trzy tygodnie’ etc. Podobnie jest na Tucholszczyźnie i na Kaszubach⁴*.

Jak wiadomo, niedziela w znaczeniu ‘tydzień’ znana była starszej polszczyźnie⁴¹, tutaj jednak zwraca uwagę występowanie tego znaczenia wyłącznie w liczbie mnogiej. Taki stan zanotowany został, gdy chodzi o bliższe sąsiedztwo, u Słowińców⁶² i - obok bardziej specjalnego znaczenia - na terenie łużyckim (dolno- i gómołużyckim)⁶³. Formy

⁵² L. Z a b r o c k i, op.cit, s. 128.

ⁿ Por. F. Lorentz, Gramatyka pomorska, t. III, op.cit., s. 1008-1009.

⁵⁴    K.E. M u c k e, Historische und yergleichende Latu- und Formen/ehre, op.cit., s. 491.

⁵⁵    Z. S o b i e ra j s k i, Gwary kujawskie, op.cit., s. 99. Muszę zaznaczyć, że w zbadanym przeze ranie punkcie kujawskim w okolicach Strzelna (Młyny) form takich nie zanotowałem.

⁵⁶L. Zabrocki, op.cit.

⁵⁷ Por. F. Lorentz, op.cit.

⁵⁸F. Lorentz, Slovinzische Grammatik, op.cit., s. 317-318.

⁵⁹    K.E. M u c k e, Historische und yergteichende Laut- und Formenlehre, op.cit., s. 489.

⁶⁰    Por. S. R a m u 11, Słownik języka pomorskiego czyli kaszubskiego, op.cit.', F. Lorentz, Porno-ranisches Wórterbuch. Band I. Berlin 1958.

⁶¹    Wyraz ten w znaczeniu ‘niedziela’, ‘tydzień’ znany był też np. połabszczyźnie (zob. P. Rost, W* Sprachreste der Drayano-Polaben im Hannóyerschen. Leipzig 1907, s. 404). Znaczenie ‘tydzień' nu ten wyraz, jak wiadomo, także w innych językach słowiańskich, np. w języku rosyjskim i in.

⁶²    F. Loren tz, Sloyinzisches Wórterbuch. I, op.cit.’, idem, Pomoranisches Wórterbuch, op.cit

⁶³    K.E. M u c k e, Wórterbuch der nieder-wendischen Spraćhe, op.cit. ', I. P f u h I, Lausitzisch He* disches Wórterbuch. Budissin 1866; F. JakubaS, Hornjoserbsko-nimski słownik. Budyśin 1954.