80soś

80

7T

OJ

O

N

głównym, stanowiącym o sensie kompozycji. Człowiek, choć mały w stosunku do wielkości budowli, czuje się w niej środkiem wielkiego obszaru, który go wokół otacza.

Ważnym czynnikiem współdziałającym z architekturą było światło, po raz pierwszy wprowadzone do wnętrza jako element komponujący. Okna w bębnie kopuły wpuszczają światło, które „unosi” ją do góry odmaterializowując jej ciężar. Liczne otwory okienne równomiernie oświetlają centrum kościoła, podczas gdy nawy boczne pogrążone są w mroku.

Wszystkie wrażenia widza ulegają silnemu spotęgowaniu dzięki bogatej dekoracji wnętrza. Kościoły na zewnątrz surowe, proste, w środku oszałamiają bogactwem motywów dekoracyjnych, różnorodnością jakości materiałów. Barwne marmury, mozaiki, freski pokrywały ściany,' nie pozostawiając niezabudowanego miejsca.

W kompozycyjnej koncepcji bryły architektonicznej przenika się grecka logika, ład, jasność myśli podporządkowanej matematycznym wyliczeniom (kościół Świętej Mądrości jest dziełem

A 80. Kościół Świętej Mądrości Bożej. Plan

architektów greckich - Anthemiosa z Tralles i Izydora z Miletu) z rzymskim rozmachem, wynalazczością i wschodnim umiłowaniem przepychu, zmienności, różnorodności, bogactwa. Wnętrze świątyni bizantyjskiej ma charakter symboliczny: rozległy obszar stworzony dla człowieka przykrywa kopula - niebo, a olśniewająca wspaniałość wnętrza ma przywodzić myśl o raju, odrywać od przyziemnych spraw. Jest to tak zwany mistyczny materializm. Zgodnie z myślą bizantyjską ma prowadzić duszę ku Bogu poprzez wspaniałość i bogactwo estetycznych doznań. Założenia architektury bizantyjskiej doprowadziły do ukształtowania się typu kościołów na planie krzyża greckiego (o równych ramionach) z dużą kopułą pośrodku i czterema nad każdym ramieniem krzyża, a także planów krzyża wpisanych w prostokąt. Centralny typ kościoła rozpowszechnił się głównie na Rusi i w krajach bałkańskich. Także kościół Św. Marka w Wenecji jest jego pięknym przykładem. Wspomniany już kościół San Vitale w Rawennie powstał w latach 526-547, podobnie więc jak kościół Świętej Mądrości, za czasów Justyniana. Jest przykładem najczystszej architektonicznej koncepcji bizantyjskiej na gruncie zachodnim. Ta budowla na planie ośmioboku jest kryta kopułą opartą na ośmiu filarach połączonych lukami. W ten sposób utworzył się jakby podwójny ośmiobok - jeden wpisany w drugi z obejściem pomiędzy ścianami a filarami. Kościół jest piętrowy, ma prezbiterium zakończone wielobocz-nie. Stał się wzorcową budowlą (na przykład dla kaplicy pałacowej Karola Wielkiego w Akwizgranie). Kościół San Vitale słynny jest też dzięki wspaniałej dekoracji mozaikowej, świetnie zachowanej. Z grobowców zasługuje na wymienienie przede wszystkim mauzoleum Galii Placydii w Rawennie.