80

164 MORFOLOGIA

szego (o znaczeniu czasu przyszłego) i bezokoliczniku, drugi w temacie czasu przeszłego. Poza tym odmiana jest taka jak w kl. 10(a), z regularną obocznością d : 3 oraz ś przed końcówką bezokolicznika, por. siądę, siądziesz : siąść, oraz ^fe : 'a, por. siadł: siedli, jednak bez form bezosobowych.

(b)    JECHAĆ ndk. i dokonane derywaty prefiksalne, np. WYJECHAĆ, ZJECHAĆ. Występują tu tematy częściowo supletywne: temat czasu teraźniejszego jad- H jedź- i temat czasu przeszłego jecha-. Poza tym odmiana jak w kl. 4(b), por. jadę, jedziesz : jechał, jechać.

(c)    IŚĆ ndk. i dokonane derywaty prefiksalne, np. PRZYJŚĆ, ODEJŚĆ. Charakteryzują się tematami w pełni supletywnymi: temat czasu teraźniejszego id- // idź- ( -jd- H -jdź~), temat czasu przeszłego szed- w rodzaju męskim // sz- w reszcie form, por. idę, idziesz : szedł, szła, szli. Nie mają form bezosobowych.

(d)    ZNALEŹĆ dok.

W jego odmianie są również tematy supletywne: temat czasu teraźniejszego (ze znaczeniem czasu przyszłego) znajd- // znajdź-, temat czasu przeszłego znalaz- U znaleź-. Widać wyraźnie, że formy te opierają się na dwu różnych czasownikach: pierwsza na IŚĆ, druga na LEŹĆ i zgodnie z nimi się odmieniają, por. znajdę, znajdziesz : znalazł, znaleźli', ma też formy bezosobowe: znaleziono, znaleziono by.

(c) NABYĆ i z innymi prefiksami, np. ZDOBYĆ, ODBYĆ - wszystkie dokonane. Temat czasu przyszłego opiera się na rdzeniu -będ- !l będź- // bądź-, temat zaś czasu przeszłego na -by-, por. nabędę, nabędziesz : nabył, nabyli. Jak widać, odmiana tych czasowników jest pochodną odmiany czasownika BYĆ (por. wyżej, s. 152-153), z tą różnicą, że ten ostatni jest niedokonany.

Grupa 2

(a) DAĆ i derywaty prefiksalne, np. DODAĆ, WYDAĆ - wszystkie dokonane.

Formy tego czasownika opierają się na temacie da- z wyjątkiem 3. os. Im czasu przyszłego, por, dam, dasz, dał, dano, dawszy, ale dadzą. Nieregularny jest także tryb rozkazujący: daj, dajmy, dajcie.

(b)    JEŚĆ ndk. i dokonane derywaty prefiksalne, np. ZJEŚĆ, PRZEJEŚĆ.

Wspólny temat ma kilka postaci: jedz- w 3. os. Im czasu teraźniejszego (przyszłego dokonanego), trybu rozkazującego i imiesłowu współczesnego, w pozostałych formach czasu teraźniejszego z redukcją do je-, temat czasu przeszłego jad- U jednp. jem, jesz, jedzą, jedz, jadł, jedli Przed końcówką bezokolicznika -6 wymiana d > ś.

(c)    WIEDZIEĆ ndk. i dokonane derywaty prefiksalne, np. POWIEDZIEĆ.

Temat czasu teraźniejszego wiedz- występuje w tej postaci w 3. os. Im, w trybie rozkazującym i imiesłowie współczesnym, a w pozostałych formach zredukowany jest do wie-. Temat czasu przeszłego ma dwie postaci oboczne: wiedzie- // wiedziapor. wiem, wiedzą,

wiedz : wiedział, wiedzieli, powiedziawszy.

(d)    MIEĆ ndk.

Temat czasu teraźniejszego maj- występuje w tej postaci w 3. os, lm i w imiesłowie, w pozostałych formach tego czasu zredukowany jest do ma-. Temat czasu przeszłego jest w dwu postaciach mie-// mia-\ opiera się na nim również tryb rozkazujący, por. mam,

mają, mając - miał, mieli, miej!, miejmy!, miejcie!

Odmiana czasownika POWINIEN

Osobliwością odmiany tego czasownika są końcówki czasu teraźniejszego identyczne z końcówkami czasu przeszłego innych czasowników osobowych, z czym wiąże się zróżnicowanie form według rodząjów. Dalszą konsekwencją jest to, że pozostałe formy są złożone. Jego pełny paradygmat jest następujący:

Czas teraźniejszy

		Lp	N •
	m	ż	n
1.	powinienem	powinnam	(powinnom)
2.	powinieneś	powinnaś	(powinnoś)
3.	powinien	powinna	powinno