80

5. KRĄŻENIE

Budowa przeciwciała

Powstawanie, dojrzewanie i różnicowanie się

miejsce łączenia z antygenem

Wybrane mediatory układu odpornościowego

•    Stale występujące w osoczu krwi:

-    immunoglobuliny (przeciwciała),

-    białka układu dopełniacza - cząsteczki produkowane przez wątrobę; kolejno reagujące:-. bq podczas stanu zapalnego. Produkty końcowe opłaszczają mikroorganizmy, co ułatwia ich cytozę (opsonizacja od gr. ópson - przyprawa),

-    białka tzw. ostrej fazy - cząsteczki produkowane przez wątrobę, uczestniczą (podobnie jak -dopełniacza) w opsonizacji bakterii chorobotwórczych. Białka ostrej fazy wykorzystywane sq ■■ ^: gnostyce chorób.

•    Cytokiny - cząsteczki białkowe syntetyzowane przez aktywne komórki odpornościowe kontakcie z antygenem):

-    interleukiny (IL) - produkowane przez niektóre leukocyty i pobudzające inne komórki cdc-ściowe do różnicowania się i podziałów (np. IL—2 produkowana przez LiT albo IL—1 produko •-przez makrofagi),

-    interferon (IFN) - uczestniczący w zwalczaniu wirusów (produkowany przez zainfekowane wirusem i niektóre LiT),

-    chemokiny — produkowane przez komórki śródbłonka naczyniowego, kierują morek odpornościowych i zasiedlaniem przez nie narządów.

Szczepienia ochronne ^pienia ochronne - sztuczna i czynna forma uodpornienia organizmu na potencjalne antygeny. ^:.',,;epionka - sztucznie przygotowana substancja zawierająca toksyny lub osłabione bądź zabite '^>,.,noustroje chorobotwórcze. Autoszczepionka - sztucznie przygotowany preparat przygotowa-szczepów drobnoustrojów pobranych od pacjenta. Surowica - sztucznie przygotowany pre-. w skład którego wchodzą gotowe przeciwciała.
Szczepionka	Patogen i drogi jego rozprzestrzeniania się	Uwagi dotyczące szczepień
"J^ćiw chorobie ^.-,e-Medina (polio)	wirusy (pokarmowa, kontakt z zakażonymi odchodami)	szczepionka zapewnia całkowitą odporność
1yźśćiw wściekliźnie	wirus (ukąszenie przez chore zwierzę, ślina chorego zwierzęcia)	szczepi się przede wszystkim dzikie zwierzęta, np. lisy
^jeclw odrze	wirus (kropelkowa)	nie szczepi się, jeśli dziecko już chorowało
irreciw żółtaczce: typu A typu B	wirus (pokarmowa, WZA) wirus (wszczepienna, WZB)	w Polsce zalecane są każdej osobie przed planowanym pobytem w szpitalu
Przeciw różyczce	wirus (kropelkowa)	może być konieczne dla dziewcząt, jeśli nie chorowały, nie wolno szczepić w czasie ciąży
Przeciwgruźlicza	bakterie (prątki Kocha) - (powietrze lub z mlekiem zarażonych krów)	w Polsce wzrasta liczba zachorowań, zbyt mato jest profilaktycznych badań RTG płuc
Di-Te-Rer przeciw: błonicy tężcowi krztuścowi	bliski kontakt (kropelkowa) bakterie (zabrudzone rany) bakterie (powietrze)	zapewnia odporność na kilka lat, bardzo ważna jest aseptyka przy zranieniach
Przeciw cholerze	bakterie (zanieczyszczona woda)	szczepionki dają ograniczoną odporność, ważne dla globtroterów (osób dużo podróżujących)
Przeciw dżumie >	bakterie (powietrze lub kontakt ze szczurami albo pchłami)

Antygeny zgodności tkankowej

:q:o antygeny występujące na powierzchni komó-■=' zawierających jądra komórkowe oraz na płyt-<cch krwi, pozwalające na rozpoznawanie ich zrzez własny organizm.

W odporności swoistej LiT rozpoznaje antygeny tyl-■: wówczas, gdy zostaną zaprezentowane przez ~ ■ komórki prezentujące antygen (APC, ang. An-' ;en Presenting Cells). Należą do nich monocyty i ~akrofagi mające na swojej powierzchni czą-"ecztci glikoprotein, tzw. głównego kompleksu ■'Jedności tkankowej (MHC klasy I lub II). Białka '■'■HC są specyficzne dla danego osobnika. Jeśli —t - określonym rejonem MHC związany zostanie ■-zTtent antygenu, powstaje struktura, którą LiT rozpoznać jako obcą (prezentacja antygenu

*    kontekście MHC).

"-czaję przeszczepów:

•    outologiczny (autoprzeszczep) - np. prze-' "-P skóry po oparzeniach • syngeniczny -—'zaszczep) - możliwy tylko między osobnika-

S-netycznie identycznymi (bliźnięta jednojajo-• allogeniczny - między dawcą i biorcą na-—k*: do jednego gatunku, ale genetycznie ennymi • ksenogeniczny - przeszczepia-"-"tanów między osobnikami należącymi do "^r r.r gatunków

Wybrane choroby układu odpornościowego

Stwardnienie rozsianie (SM) - niszczenie przez własny układ immunologiczny osłonek mielino-wych neuronów - autoimmunizacja, zakażenia wirusowe. Objawy: podwójne widzenie, zapalenie nerwu wzrokowego, oczopląs, ataksja, kurczowy niedowład kończyn, chwiejność emocjonalna. Choroba Addisona - reakcje immunologiczne organizmu przeciwko własnym komórkom nadnerczy na skutek autoimmunizacji. Objawy: zanik kory nadnerczy, brunatne zabarwienie skóry i błon śluzowych, zaburzenia przemiany materii, nudności i napadowe bóle brzucha, nerwowość lub przygnębienie, bezsenność, niskie ciśnienie, wstrząsy, zapaść.

Do chorób outoimmunizacyjnych (skierowanych przeciwko własnym komórkom, tkankom i narządom) zalicza się też cukrzycę typu I (insulinozależ-ną) i reumatoidalne zapalenie stawów (RZS). Alergia - nadwrażliwość niektórych organizmów na działanie substancji tylko dla nich szkodliwych (np. pyłku traw, sierści kota). Należy do częstych chorób układu odpornościowego. Polega na nadmiernej produkcji IgE lub bezpośredniej aktywności mediatorów komórkowych w wyniku kontaktu z alergenem. Objawy: m.in. katar sienny, pokrzywka, łzawienie, napady astmy.