84 85 (11)

w letniczkach i zmiany martwicze w skórze. Odnowa uszkodzonego naskórka występuje jako rozrost (proliferacja) komórek naskórka z jego warstwy podstawnej.

Saidman stwierdził doświadczalnie, że jednoczesne naświetlanie promieniami podczerwonymi i pozafioletowymi nasila odczyn rumieniowy, a gdy na skórę naświetloną promieniami UV zastosujemy promienie podczerwone, odczyn rumieniowy jest wybitnie osłabiony. Powyższą zależność tłumaczy Osborne jako korelacyjne (współdziałające) i antagoni-styczne (przeciwstawne) działanie promieni podczerwonych i pozafio-letowych. Ciepło wytworzone skutkiem pochłaniania promieni podczerwonych może mieć wpływ na szybkość reakcji fotochemicznych zachodzących w skórze.

Efekt odczynu rumieniowego jest wzmożony, jeśli naświetlanie promieniami UV jest poprzedzone przez naświetlanie promieniami IR.

Stwierdzono również, że wytworzony odczyn rumieniowy znika lub ustępuje w znacznym stopniu po naświetlaniu promieniami IR. Ustalono, że rumień powstający po naświetlaniu promieniami UV jest wyłącznie skutkiem ich fotochemicznego działania.

Należy odczyn rumieniowy fotochemiczny odróżnić od odczynu rumieniowego cieplnego. Różnice polegają na odmiennym jego wyglądzie, występowaniu po okresie utajenia, dłuższym trwaniu i na zmianach, które po nim następują.

c. Wytwarzanie pigmentacji. Pigmentacja jest odczynem fizjologicznym, wywołanym przez działanie promieni UV i polegającym na brunatnym podbarwieniu skóry przez melaninę ciemną (pigment).

Pigmentacja jest poprzedzona odczynem rumieniowym w skórze. Brunatne zabarwienie skóry, czyli tzw. „opaleniznę”, stwierdzamy po naświetlaniu słońcem, lampami kwarcowymi, łukowymi i lampami wytwarzającymi promienie podczerwone. Lepszą pigmentację uzyskuje się po naświetlaniu lampami łukowymi niż kwarcowymi. Pigmentacja występująca po naświetlaniu słońcem i lampą łukową, jako reakcja skóry na energię promienistą, jest skutkiem złożonej czynności promieni podczerwonych, widzialnych i pozafioletowych.

Wyjaśnienie powstawania pigmentacji w skórze starano się uzyskać drogą badań doświadczalnych. Stwierdzono, że po silnych odczynach rumieniowych pigmentacja jest intensywniejsza i dłużej utrzymująca się. Istnieje również zależność pigmentacji od długości fali promieniow-ania. Optymalny zakres to 2900 A — 3300 A- Pigmentacja zależy od depozytu propigmentu w skórze. Uważa się, że jest nim tyrozyna (aminokwas) znajdująca się w komórkach warstwy podstawnej (w melanoblastach). Pod wpływem procesu utleniania tyrozyna przeistacza się w dopa (1—3—4 dihydrooxyphenyla-lanina), która jest jeszcze bezbarwna. Skutkiem działania promieni UV aktywowany zostaje enzym tyrozynaza znajdujący się również w melanoblastach. Dopa pod wpływem tyrozynazy jest polymeryzowana i utleniona na brązową melaninę przy współudziale katalizatora (jonów Cu). Ziarenka pigmentu odkładają się w warstwie podstawnej naskórka i mogą wędrować (migracja) do zewnętrznych warstw naskórka. Utrzymuje się pogląd, że podawanie witaminy C w czasie naświetlań UV daje efektywniejszą ,.opaleniznę”.

Przytoczone poniżej zestawienie wykazuje zasadniczą odmienność odczynów

Różnicowanie	Rumień cieplny po naświetlaniu promieniami IR	Rumień fotochemiczny po naświetlaniu promieniami UV
Rozwój odczynu	Natychmiast po naświetlaniu	Pn okresie utajenia od 1 do 3—6 godzin
Wygląd odczynu	Żywoczerwony, o charakterze plamistym, odpowiadającym siatce naczyniowej podskórnej	Jasnorótowy do karminowo-czerwonego z odcieniem sinawym (zależnie od stopnia odczynu)
Powierzchnia	Przekracza granice pola naświetlanego	Ostro ograniczony do powierzchni naświetlanej
Umiejscowienie anatomiczne rozszerzenia naczyń krwionośnych	Skóra właściwa, warstwa podskórna, głębsze warstwy tkanek	Naczynia włosowate (pętle wlośniczek skóry)
Czas trwania odczynu	Około 1 godziny	Godziny i dni, zależnie od dawki i długości fali promieni UV
Pigmentacja po odczynie	Plamista, po kilkakrotnych naświetlaniach	Jednolita, po ustąpieniu odczynu rumieniowego
Łuszczenie skóry	Nie występuje	Występuje po ustąpieniu odczynu rumieniowego
Mechanizm nabytej odporności	Przypadkowy	Wzrasta stopniowo i zależy głównie od zgrubienia warstw powierzchownych naskórka

Rola melaniny w skórze nie jest całkowicie wyjaśniona. Według jednych autorów skóra „opalona" ułatwia przenikanie energii promienistej przez powierzchowne warstwy naskórka do warstw głębszych. Inni są zdania, że melanina posiada właściwości pochłaniania wszystkich promieni z wyjątkiem czerwonych widzialnych. Pogląd, że zwiększona pigmentacja jest naturalną osłoną skóry i obniża stopień odczynu rumieniowego, jest obecnie nie uznawany (Licht). Zmniejszenie wrażliwości skóry i odczynów rumieniowych spowodowane jest zgrubieniem warstw naskórka po naświetlaniach.

Wytwarzanie pigmentu w skórze zależy od zabarwienia skóry oraz od ogólnej czynnościowej sprawności ustroju. W skórze jasnej, różowej (u blondynów i rudych) pigmentacja po odczynie rumieniowym może nie występować, natomiast w skórze ciemnej (u brunetów) „opalenizna"

85