84,85 bmp

Dyplomacja

i - i > " i' ¹1" , ,| >i;ul;iwnych granic” z czasów przed rewolucją. Rosja otrzy-(ii.il 1 c,l. .\vn.| część Polski. (Zgodnie z polityką niezajmowania.teryto-ti*"i li miymmcie, Wielka Brytania ograniczyła swoje zdobycze tery-t‘'i 1 'i'" ■ I' • Przylądka Dobrej Nadziei na południowym krańcu Afryki).

I 'i viyf.kiej koncepcji porządku światowego sprawdzianem rów-n"-^: " i -H było lo, jak dobrze poszczególne narody odgrywały role przy-l'i ii" ii 11 'v ogólnym schemacie; bardzo podobnie Stany Zjednoczone ....... 'lv '-woje przymierza w okresie po II Wojnie Światowej. Stosując

I    'I i' 1"" l<'Iście, Wielka Brytania musiała stawić czoło krajom na Kon-| ,|" i" 1 * wobec: takiej samej różnicy perspektyw, co Stany Zjednoczone I-" I* i‘‘ /Iumcj Wojny. Narody nie określają bowiem swoich celów tak, pi bv In były tryby powszechnego systemu bezpieczeństwa. Bezpie-

■    1 u iw > pozwala im istnieć, nigdy nie jest natomiast jedynym czy też t>li i-wiym celem.

\ i i -i 1 la i Prusy nie myślały o sobie jak o „większości”, podobnie jak ........ . 1 kaucja nie postrzegała celu NATO w kategoriach podziału pra-

■    , 1 '1 iwszeclma równowaga sił niewiele znaczyła dla Austrii i Prus, o ile ni' "bilawala sprawiedliwości ich własnym szczególnym i skompliko-

alosunkom oraz o ile nie brała pod uwagę ich dziejowej roli. I’i > niepowodzeniu osiągnięcia przez Habsburgów hegemonii w Eu-1. .| »■ Siodkowej podczas Wojny Trzydziestoletniej, Austria'zrezygnowa-

II    ■■ piob zdominowania całych Niemiec. W 1806 r. szczątkowe Święte

I    1 .ii.-.Iwo Rzymskie zostało zlikwidowane. Austria nadal jednak uważa-

II    iy za „pierwszą wśród równych” i była zdecydowana powstrzymać i i/ile inne niemieckie państwo, a w szczególności Prusy, od przejęcia |' | lnalorycznej roli przywódczej.

Austria miała wszelkie powody, by zachować czujność. Odkąd Fry-11«-i yk Wielki zajął Śląsk, Prusy kwestionowały prawo Austrii do przy-w>»l/.iwa w Niemczech. Bezwzględna dyplomacja, priorytet spraw wojskowych i wysoce rozwinięte poczucie dyscypliny spowodowały, że w ciągu stu lat Prusy z drugorzędnego księstewka położonego na nizinnych pustkowiach Niemiec Północnych stały się królestwem, które 11 inć nadal najmniejsze z wielkich mocarstw — wojskowo było jednym / najpotężniejszych. Dziwnie ukształtowane granice Prus ciągnęły się I iiv.cz północne Niemcy od częściowo polskiego wschodu po w pewnym stopniu zlatynizowaną Nadrenię (oddzieloną od pierwotnych ziem Pi us Królestwem Hanoweru), nadając państwu pruskiemu przytłaczają-(v poczucie posłannictwa narodowego — w obronie swego poszatkowa-uego terytorium, jeśli nie z innych, wyższych powodów.

Stabilność europejska opierała się na stosunkach między tymi dwoma największymi państwami niemieckimi, jak również — na ich stosun-kaćh z innymi państwami niemieckimi. Przynajmniej od czasów Wojny “Trzydziestoletniej układy wewnętrzne w Niemczech stawiały przed Europą ten sam dylemat: Niemcy słabe i podzielone kusiły sąsiadów, szczególnie Francję, do ekspansjonizmu. Jednocześnie perspektywa jedności niemieckiej przerażała państwa ościenne - co trwało aż do naszych czasów. Obawy Richelieu przed zjednoczonymi Niemcami, które zdominują Europę i przytłoczą Francję, były przewidywane przez brytyjskiego obserwatora, który w 1609 r. napisał: „... gdyby całe Niemcy podlegały jednej monarchii, byłoby to straszne dla całej reszty.”¹ Z historycznego punktu widzenia, Niemcy byty albo za silne, albo za słabe dla pokoju w Europie.

Architekci Kongresu Wiedeńskiego uznali, że po to, by w Europie Środkowej zapanował spokój i stabilność, muszą usunąć efekty działania Richelieu z XVII w., które to działanie sprzyjało konstrukcji słabej i podzielonej Europy Środkowej, wiecznie kuszącej Francję do wtargnięcia i uczynienia zeń placu gier dla swojej armii. Mężowie stanu w Wiedniu zajęli się więc konsolidacją, ale nie zjednoczeniem Niemiec. Austria i Prusy stanowiły czołowe państwa niemieckie, po nich następowała cała seria państw średniej wielkości - wśród nich Bawaria, Wirtembergia i Saksonia - które zostały powiększone i wzmocnione. Trzysta przeszło państewek istniejących w czasach przednapoleońskich zostało połączonych w około trzydzieści, tworząc nową całość zwaną Związkiem Niemieckim. Zapewniając wspólną obronę przed agresją z zewnątrz, Związek Niemiecki okazał się genialnym tworem: zbyt silnym, by zostać zaatakowanym przez Francję, zbyt słabym jednak i zdecentralizowanym, by stanowić zagrożenie dla sąsiadów. Związek równoważył przeważającą silę militarną Prus - przeważającym prestiżem i prawowitością Austrii. Celem Związku było zapobieżenie zjednoczeniu Niemiec na gruncie narodowym, zachowanie tronów szeregu niemieckich książąt i monarchów i zapobieżenie agresji Francji. Osiągnął on sukces we wszystkich trzech punktach.

Wobec pokonanego wroga, zwycięzcy planując układ pokojowy muszą znaleźć drogę prowadzącą od nieprzejednania koniecznego dla zwycięstwa do pojednania, bez którego nie można osiągnąć trwałego pokoju. Pokój represyjny z miejsca przekreśla porządek międzynarodowy, bowiem zwycięzców, wyczerpanych już wysiłkiem wojennym, obarcza zadaniem utrzymania w ryzach kraju zdecydowanego układ ten podkopać. Każdy inny kraj, uważający się za pokrzywdzonego, może być pewny niemal automatycznego poparcia niezadowolonej strony pokonanej. To właśnie w przyszłości zdecyduje o klęsce Traktatu Wersalskiego.

85