87soś

w Kolonii, Reichenau, Trewirze. W okresie całego wczesnego średniowiecza powstawały, prócz monumentalnych budowli, małe kościółki-ro-tundy w obrębie siedzib książęcych. Były to bu-

Styl romański X-XIII w.

Architektura

Najwyższą rangę osiągnęła architektura sakralna. Cały postęp w dziedzinie budownictwa dokonywał się w architekturze kościołów wznoszonych w tym czasie przez zakony benedyktynów i cystersów. Architektura w stylu romańskim miała prymat nad innymi dziedzinami sztuki. Malarstwo i rzeźba występowały łącznie z nią i były jej całkowicie podporządkowane.

Funkcja architektury Funkcja architektury romańskiej była podwójna: przede wszystkim religijna, ale także obronna. Kamienne kościoły o grubych murach spełniały w niespokojnych czasach z konieczności rolę twierdz, w których chronili się mieszkańcy drewnianych grodów. Funkcja obronna wpłynęła w równym stopniu na kompozycję bryły co sam dynki w kształcie walca, nakryte stożkowatym dachem, zbudowane z nieobrobionego kamienia lub łupku. Przykładem może tu być rotunda NM Panny na Wawelu w Krakowie.

materiał i konstrukcja. Wąskie otwory wejściowe i okienne, masywne wieże upodabniają kościoły romańskie do twierdz. .

Kompozycja bryły Kościół romański stanowi kompozycję zwartą, zamkniętą, zbudowaną z najprostszych brył geometrycznych: prostopadłościanów, walców, ostrosłupów, stożków, zestawionych z sobą z dużym wyczuciem proporcji. Bryła kościoła jest prosta, surowa, ciężka, monumentalna. Szorstka faktura kamienia, jedynego materiału budulcowego, świadomość jego ciężaru, podkreśla jeszcze wrażenie surowości, solidności.

Wnętrze nie zawsze odpowiadało stronie zewnętrznej. Wzorcem budowli sakralnej stał się na długie lata kościół przyklasztorny opactwa benedyktynów w Cluny - monumentalny, reprezentacyjny i niezwykle bogato zdobiony.

Q>

1A

3Ó

O

87

O

:>

* 86. Kolegiata w Tumie pod Łęczycą. Potowa XII w.