89 (61)

Jod rozpuszcza się dobrze w wielu rozpuszczalnikach organicznych, np. w chloroformie, tetrachlorku węgla, dwusiarczku węgla, benzynie, tworząc charakterystyczne fioletowo zabarwione roztwory. Jego roztwory w alkoholu etylowym, eterze dietylowym, acetonie i wodzie są brunatne, co świadczy o tworzeniu się mniej lub bardziej trwałych związków z wymienionymi rozpuszczalnikami.

Rozpuszczalność jodu w czystej wodzie jest niewielka: w 100 g wody rozpuszcza się w 0°C — 16 mg, a w 60°C — 96 mg jodu. Jod reagując z wodą tworzy kwas jodowodorowy i kwas jodowy(I):

I₂ + HOH -> HI + HIO,

jednakże ich stężenie w nasyconym roztworze jodu w wodzie jest bardzo małe.

Znacznie lepszą rozpuszczalność jodu obserwuje się w wodnych roztworach jodku sodu lub jodku potasu, gdyż tworzy on z tymi związkami kompleksowe sole zawierające jon I^;

Jod otrzymuje się przez utlenianie jodków za pomocą dość energicznych utleniaczy w środowisku kwaśnym. Jako surowiec do otrzymywania jodu stosuje się jodek sodu lub jodek potasu. Do otrzymywania jodu można wykorzystać również odpady laboratoryjne zawierające jodki i inne sole jodu.

Otrzymywanie jodu z jodku potasu w roztworze (tzw. metodą mokrą)

Metoda ta polega na reakcji zakwaszonego roztworu jodku potasu z dwuchromianem(YI) potasu zgodnie z równaniem:

Sprzęt:

2 zlewki na 100 cm³ Zlewka na 250 cm³ bez dziobka Cylinder miarowy na 100 cm³ Cylinder miarowy na 10 cm³

Kolba kulista na 250 cm³

Łaźnia piaskowa lub siatka (przypis s. 8)

Moździerz

Szkiełka zegarkowe

Lksykator

Zestaw do sączenia pod zmniejszonym ciśnieniom

Lejek z płytką z porowatego szkła nr 1 Bagietka

Łopatka metalowa lub porcelanowa Palnik gazowy

Odczynniki:

Jodek potasu — 10 g + 4 g Dwuchromian(VI) potasu — 3 g

Kwas siarkowy(VI), roztwór 2-molowy 50 cm³

Wykonanie:

Do zlewki o poj. 100 cm³, zawierającej 50 cm³ 2-molowego roztworu kwasu siarkowego(VI), mieszając, wsypywać powoli 3 g sproszkowanego dwuchromianu(YI) potasu.

(Uwaga! Silna trucizna! Sproszkować w rękawicach ochronnych pod wyciągiem laboratoryjnym!).

h    b

W drugiej zlewce rozpuścić 10 g jodku potasu w 10 cm³ wody

1    mieszając wlać powoli kwaśny roztwór dwuchromianu(VI) potasu.

Zlewkę z mieszaniną reakcyjną pozostawić na 10—15 minut przykrytą szkiełkiem zegarkowym, a następnie wydzielony jod odsączyć na lejku z płytką szklaną nr 1 pod zmniejszonym ciśnieniem, przemyć kilkakrotnie zimną wodą i w końcu dokładnie odsączyć wodę. Otrzymany produkt, tzw. surowy jod, wysuszyć w eksykatorze i oczyścić przez sublimację.

Do sublimacji jodu można zestawić urządzenie pokazane na rys. X-1. W celu przesublimowania jodu należy wysuszony w eksykatorze surowy produkt (jod) zmieszać ze sproszkowanym jodkiem potasu w stosunku

2    cz. mas. jodu: 1 cz. mas. jodku potasu, umieścić w zlewce bez dziobka 1 i przykryć kolbą kulistą napełnioną zimną wodą 2. Całość ustawić pod wyciągiem na łaźni piaskowej lub siatce i powoli ogrzewać w celu przesublimowania jodu. Ogrzewanie prowadzić dotąd aż osad na dnie zlewki, pomimo dość intensywnego ogrzewania, nie będzie wydzielał fioletowych par jodu, co poznaje się po tym, że wnętrze zlewki staje się z wyraźnie ciemnofioletowego znacznie jaśniejsze. Wówczas należy ogrzewanie przerwać i osadzone na zimnym dnie kolby kryształy jodu zeskrobać na wytarowane szkiełko zegarkowe, a następnie zważyć i obliczyć wydajność w stosunku do ilości użytego jodku potasu.

Jod przechowywać w słoiku z ciemnego szkła z doszlifowanym korkiem.