8

Prezentowana praca składa się z czterech rozdziałów. W pierwszym staram się odpowiedzieć na pytanie o celowość stosowania analogu polityki do gry, zależnie od przyjętej interpretacji tego porównania. Analizując jego parametry wskazuję, jakie nowe możliwości odczytania rzeczywistości politycznej daje przyporządkowanie jej elementów określonym terminom gry. Manipulację uznać można za stały element gry politycznej, jednak zwracam także uwagę na specyfikę politycznego manipulowania, w zależności od odczytania polityki jako sztuki scenicznej lub jako rywalizacji. W ostatnim podrozdziale wskazuję konsekwencje stosowania tych analogii w interpretacji procesów politycznych w kategoriach, odpowiednio, teorii integracyjnej i teorii konfliktowej społeczeństwa.

W rozdziale drugim poszukuję odpowiedzi na pytanie, jak to się dzieje, iż społeczeństwa potrafią na ogól powielać pewien ład, który gwarantuje im minimum stabilności? Często jednak odtworzenie stanu istniejącego i przystosowanie do niego kolejnych pokoleń nie wydaje się celem dostatecznie godnym. Wizje doskonalenia człowieka i społeczeństwa od wieków zaprzątały umysły filozofów. Kiedy stawały się ideami politycznymi, potrafiły wstrząsnąć losami setek milionów ludzi. Zasygnalizowanie tego problemu stanowić ma punkt wyjścia rozważań dotyczących definicji oraz zakresu pojęć socjalizacja i socjotechnika. Kontynuując wątek analizy z pierwszego rozdziału, pragnę także pokazać, w jaki sposób określona interpretacja porównania polityki do gry znąjduje swoje odzwierciedlenie w celach sozotechniki.

Jednym z głównych zadań omawianych procesów jest kształtowanie właściwych, z punktu widzenia całego społeczeństwa lub pewnych jego grup, postaw. W rozdziale trzecim staram się dać odpowiedź na pytanie o rodzaj i efektywność czynników wywierających wpływ na postawy polityczne. Wskazuję na dwie, istotne z punktu widzenia sozotechniki, grupy determinantów — poza* racjonalne (irracjonalne i emocjonalne) oraz racjonalne. Charakteryzując te pierwsze, odwołuję się m.in. do koncepcji czołowego przedstawiciela psychołogizmu socjologicznego Yilfreda Pareto,

nie pomijając również głównych argumentów jego przeciwników. W kontekście oddziaływania pozaracjonalnego zastanawiam się także nad znaczeniem mitów i symboli w przyjmowaniu przez jednostki określonych postaw politycznych. Omawiając natomiast drugą grupę czynników, prezentuję założenia teorii racjonalnego wyboru oraz zwracam szczególną uwagę na ograniczenia tych determinantów.

W rozdziale czwartym analizuję socjotechnikę systemu demokracji liberalnej. Stawiam pytania o podmioty socjotechniki, jej cele oraz mechanizmy oddziaływania. Wskazuję na specyfikę socjotechniki integracji, charakterystycznej w stabilnych systemach społecznych oraz cechy socjotechniki dezintegracji, przeważającej w państwach o nieutrwalonych regułach i zróżnicowanych interpretacjach gry politycznej. Zastanawiając się nad celami rozszerzonej reprodukcji porządku społecznego w warunkach demokracji liberalnej, dołączam swój głos do dyskusji na temat przyszłości demokracji i jej zagrożeń. Zjawisko zewnątrzsterowal-ności człowieka właściwe sytej i skonsolidowanej demokracji wydaje się, w kontekście naszych rozważań nad socjotechnicznymi aspektami gry politycznej, szczególnie godne uwagi.

Analizując problemy zawarte w prezentowanej książce, sięgam do bardzo zróżnicowanej literatury naukowęj. Wynika to ze specyfiki politologii w ogóle, socjologii polityki w szczególności, a na dodatek temat samej pracy wymaga odniesień do wielu pokrewnych dziedzin naukowych. Może rodzić to poczucie pewnego niedosytu u znawców każdej z odrębnych nauk społecznych. Badąjąc zagadnienia wchodzące w zakres tematyczny pracy, nie sposób jednak zrezygnować z interdyscyplinarności prowadzonych analiz, bowiem tylko takie podejście dąje szansę rzetelnego oddania złożonej rzeczywistości społecznej.

Pisząc tę książkę, starałem się sięgać do nąjnowszej literatury przedmiotu. Jak wspominałem jednak, opracowań w zakresie socjotechniki jest niewiele, a ich znaczna część została opublikowana od kilkunastu do kilkudziesięciu lat temu. Nie umniejsza to oczywiście rangi klasycznych pozycji, czemu daję wyraz, wie-

15