DSCF0539

86

EMPATIA

Wpływy środowiska

Znacznie więcej badaczy zajęło się odpowiedzią na pytanie dotyczące wpływów środowiska na empatię rozumianą jako dyspozycja, jednak ilość przeprowadzonych badań wcale nie jest oszałamiająca i pozostaje ciągle wiele obszarów wymagających wypełnienia. Ściślej mówiąc, większość badań w tej dziedzinie, tak samo jak w dziedzinie wpływów genetycznych, skupiło się na miarach empatii afektywnej. W związku z tym niewiele wiadomo na temat warunków otoczenia, które poprzedzająprzyjmowanie ról. Jednakże ta silna koncentracja na empatii afektywnej przyczyniła się co najmniej do powstania wyraźnego obrazu czynników istotnych w socjalizacji reagowania empa-tycznego. Czynniki te zazwyczaj dzielą się na dwie lub trzy kategorie: jakość relacji uczuciowej pomiędzy dzieckiem i rodziną (przede wszystkim rodzicami), określone techniki sprawowania funkcji rodzicielskich i utrzymywania dyscypliny oraz empatia rodziców jako dyspozycyja. Rozpatrzmy kolejno wymienione kategorie.

Afektywna jakość relacji rodzinnych

Największa ilość opracowań dotyczy w całości związku pomiędzy reagowaniem afektywnym jednostki i środowiskiem afektywnym w rodzinie. W większości z nich posługiwano się dyspozycyjnymi miarami empatii, chociaż w niektórych zastosowane zostały miary bardziej sytuacyjne, szczególnie oceny dokonywane przez innych członków grupy. Trzeba zauważyć, że we wszystkich tych badaniach przyjmuje się założenie, iż stosunki rodzinne, zwłaszcza z rodzicami, stwarzające większe poczucie bezpieczeństwa i bardziej afektyw-ne przyczyniają się do wzrostu dyspozycyjnej empatii. Opisane zostały co najmniej dwa mechanizmy, dzięki którym może dojść do takiego powiązania (np. Mussen i Eisenberg-Berg, 1977; Barnett, 1987). Po pierwsze, dzieci, których potrzeby emocjonalne są zaspokajane dzięki bezpiecznym, uczuciowym więziona z rodzicami, mogą być mniej zajęte troską o siebie, a zatem bardziej skłonne do reagowania na potrzeby innych. Po drugie, serdeczne, pełne miłości zachowanie rodziców dostarcza wzorców, które dziecko może później przyjąć. Nie ma oczywiście powodu, dla którego obydwa mechanizmy nie mogłyby działać jednocześnie.

Sposób przywiązania

W dwóch opracowaniach zajęto się zbadaniem reagowania empatycznego u dzieci, które różniły się pod względem sposobu przywiązania (Kestenbaum, Farber i Sroufe, 1989; Waters, Wippman, i Sroufe, 1979). W obydwu poddano