8

2.4.4. Wychowanie (edukacja) jako pomoc w rozwoju człowieka

Pomoc w rozwoju

Wychowanie można - z pomocą ujęć prakseologicznych - przedstawić w kategoriach czynnościowych: pomocy w rozwoju (wspomaganie), pielęgnacji, opieki, kompensacji etc. W zagadnieniu pomocy w rozwoju człowiekowi akcentujemy pomocniczość zabiegów edukacyjnych, socjalno-edu-kacyjnych i innych wspomagających, na przykład organizacyjnych czy inspirujących samoorganizowanie się. Pomocniczość stanowi ponadto główny atrybut podmiotowości (Radlińska 1935a, s. 12).

Pomoc w rozwoju przebiega w środowisku. Pedagogika społeczna akcentuje swe zainteresowania środowiskowymi uwarunkowaniami tej pomocy. Poza tym występuje kategoria pomocy środowiskowej. Pomoc środowiskowa jest jednym z najistotniejszych składników punktu widzenia pedagogiki społecznej na wychowanie. Ten punkt widzenia wskazuje na wzmaganie, pomnażanie i spożytkowanie zasobów środowiska potrzebnych w każdej pracy społecznej - pracy socjaino-edukacyjnej i kulturalnej.

2.4.5. Całościowe ujęcie zagadnienia charakteru działań ochronnych wspomagających i pobudzających rozwój człowieka

Czynności

dominujące

Całościowe ujęcie prakseologicznej warstwy pedagogiki społecznej możemy - spożytkowując pomysł A. Kamińskiego (1974, s. 34) - przedstawić następująco:

1)    W aspekcie biologicznym mówimy o stwarzaniu sytuacji ze względu na potrzeby wzrostu. Dominującymi działaniami w tym zakresie są:

-    pielęgnowanie,

-    wyrównywanie ubytków organizmu,

-    pobudzanie rozwoju przez stwarzanie warunków środowiskowych.

2)    W aspekcie społecznym mówimy o stwarzaniu sytuacji ze względu na potrzeby prawidłowej adaptacji społecznej. Dominujące działania w tym zakresie są następujące:

-    modyfikacja środowiska; kataryzacja, kompensacja,

-    pomoc w wyborze kręgów i grup społecznych.

3)    W aspekcie kulturalnym - z akcentowaniem aksjologicznego - mówimy o stwarzaniu sytuacji ze względu na potrzeby właściwego wyboru aksjologicznego i wyboru wartości oferowanych przez środowisko {„rynek kultur"). Dominującymi działaniami w tym zakresie są:

-    nasycanie obszaru społecznego wartościami pozytywnymi; upowszechnianie wartości kultury, kształcenia i samokształcenia,

-    inspirowanie i uobecnianie wartości,

-    uczenie wyboru aksjologicznego.

Powyższe ujęcie zagadnienia jest - jak widać - skrótowe, należy więc wyróżnione aspekty i odpowiadające im kategorie łączyć z aspektami psy-

chicznymi i aksjologicznymi, dotyczy to przede wszystkim rozwoju człowieka pod względem biologicznym i Społecznym.

3. Postępowanie celowościowe 3.1. Celowościowość i zorganizowanie

Postępowanie celowościowe obejmuje rozumowanie i działanie prowadzące do realizacji przyjętych celów (Podgórecki 1962, s. 36). Przy rozważaniu postępowania celowościowego będziemy mieć na myśli działanie praktyczne. Działanie praktyczne to działanie podejmowane w celu wywołania lub utrzymania określonego stanu rzeczy w pewnym układzie przyrodniczym lub społecznym (Siemianowski 1976, s. 51). W literaturze przedmiotu postępowanie celowościowe jest przedstawiane w postaci zorganizowanego cyklu działania.

Postępowanie celowościowe - w odróżnieniu od ogólnego sensu tego słowa (np. zachowanie się) - akcentuje dwie kategorie: a) cel działania, d b) stadialność. Cecha stadialności zakłada złożoność działania i jego tryb (uporządkowanie). Sens terminu „postępowanie celowościowe” zawiera im-

Kplicite sugestie dotyczące określonych zasad i norm działania. Uporządkowanie dotyczy wszystkich elementów działania w tym także celów. Szczegółowe cele (podcele) działania nie mogą być ze sobą sprzeczne, jeśli postępowanie ma być efektywne lub skuteczne.

i- .

3.2. Typologia ogólna postępowania

W opisie rodzajów postępowania uwzględnimy tylko te kategorie, które są zarazem opisowe jak i normatywne. Z przeglądu wyłączymy np. postępowanie naddyrektywne, nadopiekuńcze, związane z socjotechniką antro-potechniczną (Mlicki 1986, s. 25) etc.

Oto propozycja podziału postępowania w praktycznej pedagogice społecznej:

A)    Rodzaje postępowania eksponujące główne cele działania: stabilizujące - modyfikujące; adyrektywne - dyrektywne; pobudzające - adaptacyjne; niepełnopodmiotowe (opiekuńcze) - pełnopodmiotowe i współdziałające; objawowe - przyczynowe; organizowanie - wytwarzanie lub eliminowanie;

B)    Rodzaje postępowania eksponujące środki działania: epizodyczne -systematyczne; wyodrębnione - towarzyszące; oparte głównie o wymianę informacyjną - oparte głównie o wymianę energetyczną; indywidualizujące (kazualne) - grupowe i środowiskowe; z zastosowaniem technik psychologicznych - z zastosowaniem socjotechniki nieantropotechnicznej i mediów kulturalnych;

C)    Rodzaje postępowania eksponujące główne cele działania z jednoczesnym akcentowaniem hipotetycznych środków: optymalizujące i ulepszające

- progresywne i innowacyjne;

D)    Rodzaje postępowania eksponujące cechy podmiotów działania: