8 (1049)

III. ELEMENTY RACHUNKU NARODOWEGO

Celem analizy rachunków narodowych jest określenie pojęć i dostarczenie wiedzy na temat wielkości i struktury wytwarzanej w kraju produkcji. Kategorie omawiane w tej części materiału to najbardziej istotne zagadnienia związane z funkcjonowaniem gospodarki w skali globalnej.

. Kategorie produktu i dochodu narodowego są identycznie liczone i interpretowane w całym świecie, dlatego mogą być wykorzystane do porównań międzynarodowych, do wyliczania tempa rozwoju i siły ekonomicznej współczesnych państw.

Najważniejszą kategorią makroekonomiczną jest Produkt Krajowy Brutto (Gross Domestic Product) który jest miarą produkcji wytworzonej przez czynniki wytwórcze zlokalizowane na terenie kraju, bez względu na narodowość właściciela, bez względu na pochodzenie kapitału. Inaczej jest to wartość produkcji wytworzonej w danym kraju w ciągu roku..

Produkt Krajowy Brutto wytworzony w okresie t w kraju K to suma wytworzonych w tym kraju i w tym okresie produktów, wyświadczonych usług, przy czym takich produktów i takich usług, które w okresie t nie zostały poddane dalszemu przetworzeniu (W. Balicki)

PKB obliczany jest najczęściej metodą, zwaną w literaturze „systemem rachunków narodowych” (SNA - System of National Accounts). Określa ona zasady według których klasyfikuje się czynności wpływające na przyrost wartości. W metodzie SNA można wyodrębnić pięć podstawowych założeń;;

1.    Jeżeli ktoś pracuje zarobkowo, tzn. że rezultaty jego pracy są komuś potrzebne, a więc pomnaża on poziom dobrobytu społecznego.

2.    Jeśli ktoś wydzierżawia czynniki wytwórcze i w zamian za to otrzymuje czynsz (rentę), czy też inną formę zapłaty, tzn. że są one komuś potrzebne i ich wynagrodzenie powinno być elementem PKB.

3.    Również złożony w banku depozyt przynosi jego właścicielowi zysk w postaci procentu, tzn, że bank potrzebował jego środków i w zamian za to wypłaca depozytariuszowi wynagrodzenie w postaci procentu, który jest elementem PKB.

4.    Dom w którym mieszka jego właściciel również tworzy PKB, bo właściciel sam sobie wynajmuje mieszkanie, sam sobie świadcząc tą usługę.

5.    Zyski nie podzielone w przedsiębiorstwie są elementem PKB, gdyż można je interpretować jako wypłaconą sobie przez przedsiębiorstwo premię w zamian za utrzymywanie produkcji.

Istotą metody SNA jest założenie, że każda użyteczna praca czy czynność za którą otrzymuje się wynagrodzenie, jest ujmowana w procesie obliczania PKB. Wszystkie zatem ewidencjonowane formy dochodów wynikające z aktywności ludzi współtworzą PKB. ¹

W systemie rachunków społecznych (SNA) wyodrębnia się ponadto szereg innych rachunków odnoszących się do wybranych dziedzin gospodarki, są to m.in. rachunki produkcji społecznej, przepływy międzygałęziowe, bilans płatniczy.

Metody mierzenia PKB

Kategoria Produktu Krajowego Brutto jest pojęciem wysoce złożonym i jej właściwa interpretacja jest uzależniona od zrozumienia treści miar PKB. Wyodrębnia się następujące sposoby obliczenia PKB:

I. PKB można mierzyć sumując wartość produktów finalnych tj, dóbr nabytych przez ostatecznego odbiorcę, (np. samochód, ubranie, dżem, komputer,...)

PKB = K+ I, gdzie K - finalne dobra konsumpcyjne, I - dobra inwestycyjne ( schemat nr 2).

1

Przeciwieństwem metody SNA była metoda MPS (Materiał Product System), która stała na stanowisku, że tylko praca produkcyjna tworzy wartość.