90 (122)

4. Rozwój głoski /

Dłuski / nie znał język prasłowiański. Nowa głoska / wytwo-r, \ la się w Małopolsoe i na Mazowszu w grupie elito- w XII— XIII wieku. Już zapis z r. 1206 Bogufdlus świadczy o wymowie Boimfal zamiast Boguchwał. W XIII wieku są już częste zapisy Bognphalus lu*b Bogfalus, Falislaus, Falimirus, 'tj. Chwalisław, Ohwalimir’. Bównież w „Kazaniach świętokrzyskich⁴* jest fały 'chwali', fale 'chwałę*. Parkoszowic pisze fyta 'chwyta*, Jasi 'chwast*. Uproszczenie chw- na f- nie weszło jednak do języka literackiego, który zgodnie z narzeczem wielkopolskim zachował starą grupę chw-, np. Boguchwał, Chwałiszewo, chwała, chwast, chociaż w wymowie dźwięczność się zatraca: %fała, xf^a8h Boguyfal, podobnie jak tJardy, kfaśny. W zapożyczonych wyrazach obcą głoskę/zamieniano pierwotnie przez b lub p, np. łacińskie lucifer — lucyper, firmare — birzmowaó, Stefanus — Szczepan, ale w zabytkach XIV—XV wieku obca głoska/ już się przyjmuje, np. w „Psałterzu floriańskim⁴⁴: offara 'ofiara*, fykowe 'figowe*.

5. Zmiany miękkich spółgłosek wargowych

W najstarszych rękopisach zwykle nie oznaczano wcale miękkości spółgłosek wargowych, chociaż je wymawiano i przed samogłoskami, i przed spółgłoskami, i w wygłosie. Na przykład w ..Kazaniach świętokrzyskich⁴⁴: pac 'pięć*, peoe 'piecze*, nebesky 'niebieski*, uecne 'wieczne*, uein 'wiem*, masto 'miasto*. U pierwszego pisarza „Psałterza floriańskiego⁴⁴: pacz 'piać*, z bady 'z biady’, bowem 'bowiem*, medzy 'miedzy*, ale już drugi pisarz „Psałterza floriańskiego⁴⁴, widocznie młodszy, często oznacza miękkość, np. od byegu 'od biegu’, pyekyel 'piekieł*, w myeśtze 'w mieście*. Przed spółgłoskami i w wygłosie były również miękkie spółgłoski wargowe, gdy po nich zanikł b miękki lub i, ale z reguły nie oznaczano ich w rękopisach.

W drukach XVI wieku oznaczano kreską miękkie wargowe spółgłoski już tylko na końcu wyrazu, np. w tekstach Beja: ośm, krew, Radom, czerijb, cerkiew, potrzeb 'potrzeba*, szczególnie wtedy, gdy w odmianie były to tematy miękkie: oimi, krwi, czerwia, po-