92

interpretacji polityki w kategoriach gry proponowany podział wydaje się mieć swoje uzasadnienie.

Socjotechnika integracji jako sposób dążenia do osiągania optymalnego celu społecznego dominuje w systemach, które charakteryzują się pojmowaniem polityki poprzez analogię do spektaklu. Celem aktorów politycznych i twórców przedstawienia jest skonsolidowanie otoczenia (widowni) wokół funkcjonalnych wobec systemu wartości. Powodzenie spektaklu jest możliwe tylko w sytuacji przeważąjących postaw kooperacyjnych i to zarówno na scenie, jak i na widowni. A zatem, postawy te muszą występować w podobnej mierze wśród elit politycznych, jak i szerokiego społeczeństwa. Możliwość odgrywania różnych, zmieniąjących się ról politycznych powstrzymuje tendencje dezintegracyjne. W warunkach demokratycznych istnieje wiele zinstytucjonalizowanych kanałów artykulacji sprzecznych interesów społecznych, działąją-cych na zasadzie wentyli bezpieczeństwa. Aby system ten osiągnął optymalną sprawność, społeczeństwo musi być przekonane co do absolutnej wyższości i niepodważalności podstawowych wartości odgrywanej sztuki politycznej. Środki służące temu celowi są bardzo zróżnicowane i mieści się pośród nich zarówno edukacja obywatelska, jak i socjotechnika (w tym socjotechnika polityczna) właściwa systemowi demokracji liberalnej.

Socjotechnika integracji ukierunkowana jest na upowszechnianie wartości, co do których podmiot wpływu przekonany jest, iż są one wobec społeczeństwa funkcjonalne, oczywiście w wizji jego doskonalenia. Rozbieżności pomiędzy celami systemu sterującego i systemu sterowanego są na ogół niewielkie. Zwykle są to wartości ponadczasowe, związane ze stabilizowaniem systemu, stąd zabiegi nastawione na przywiązywanie do nich społeczeństwa I spotykają się z akceptacją różnych podmiotów socjotechnicznych. Wartości te są na tyle uniwersalne, że nawet przy niepełnym I konsensusie (demokracja nieskonsolidowana) rywalizujące ze sobą I siły polityczne widzą w nich szansę na urzeczywistnienie swoich I oczekiwań. Niewiele jest ugrupowań, które zainteresowane byłyby I obaleniem czy obniżeniem w hierarchii pozycji przekazywanych I wartości. W każdym systemie politycznym istnieje zbiór zasad, I

które nie są kwestionowane przez żaden z liczących się pomiotów politycznych. Wielkość tego zbioru jest oczywiście różna.

W warunkach ustabilizowanej zgody wokół podstawowych wartości systemowych (demokracja skonsolidowana, trwały system totalitarny) nie ma znaczących sił politycznych nastawionych antagonistycznie wobec przekazywanych w procesie reprodukcji wartości. Tym bardziej zauważyć można, iż większość oddziaływań socjotechnicznych ukierunkowana jest na przywiązywanie do zakorzenionych w systemie instytucji społecznych i politycznych oraz internalizowanie znaczącego katalogu wartości. Stosowane zabiegi socjotechniczne nie odbiegają na ogół od akceptowanych w danym systemie norm etycznych. Nie występuje w nich wysoki stopień kamuflażu ani kłamstwa, udział władzy i przemocy jest także bardzo ograniczony. Socjotechnika integracyjna ma na ogół, posługując się terminologią Mlickiego, charakter łagodny i specyficzny dła kooperacji pozytywnej. Występuje w nięj zbieżność celów sterowanych i sterujących, przy czym te pierwsze traktowane są zazwyczaj jako nadrzędne. Nasuwa się pytanie, po co w takim razie zabiegi socjotechniczne? Trzeba pamiętać, że po pierwsze, nawet jeśli mówimy o celach większości starowanych, to nie oznacza wszystkich, ani też posiadających największe możliwości artykulacji swych poglądów, po drugie, konieczna jest koordynacja działań w osiąganiu założonych celów, nawet jeśli nie są one kwestionowane, wreszcie po trzecie, model całkowitej i powszechnej aprobaty fundamentalnych wobec systemu wartości ma charakter idealny, niemożliwy w praktyce do osiągnięcia, o czym mogą świadczyć powstające w USA grupy nieposłuszeństwa wobec centralnej władzy, odrzucające kolportowane przez nią ideały⁸⁹.

Mlicki określa działania ukierunkowane na realizację celów systemów sterowanych i zgodne z normami etyki humanistycznej jako soejotechnikę nieantropotechniczną. Pozornie pojęcie to bliskie jest zaproponowanemu przeze mnie określeniu socjotechmM integracyjnej. Moim zdaniem jednak są sytuacje, w których w

MJŁ Młicki, op. cit., s. 45 i nast.

181