94 (114)

27

Sagrada Fa lilia

Kościół Sagrada Familia (1881-?), symbol Barcelony, to jedno z najbardziej oryginalnych dzieł sztuki. Niezwykła jest zarówno niekonwencjonalna forma kościoła, jak i dzieje jego budowy oraz historia życia i twórczości głównego projektanta Antonia Gaudiego (1852-1926), wybitnego architekta hiszpańskiego.

*

3

h

N

<n

<

j

u

Ń

Q

<

N

j

<

Z

<

Artysta czerpał inspiracje z dawnej architektury katalońskiej, w tym sztuki gotyckiej i arabskiej (tzw. stylu

mudejar) oraz świata natury

w którego formach poszukiwał rozwiązań konstrukcyjnych oraz motywów dekoracyjnych. W jego dziełach odnajdujemy typowe dla architektury końca XIX wieku dążenie do naśladowania różnych stylów historycznych (zwane eklektyzmem) oraz dążenie do stworzenia własnego, nowego stylu. W swoich projektach wyraźnie nawiązywał do form organicznych, które były charakterystyczne dla secesji, stylu w sztuce przełomu XIX i XX w., co przyczyniło się do uznania go za jej głównego przedstawiciela.

Świątynia jego życia

Budowę Templo Expiatorio de la Sagrada Familia (Świątyni Ekspiacyjnej pw. Świętej Rodziny) rozpoczęto z funduszy publicznych w 1881 roku. Pierwszy projekt w stylu neogotyckim wykonał architekt Francesco de Paula Villar, któremu zawdzięczamy wybudowanie jedynie krypty kościoła. Jego następca Joan Martorell powierzył w 1883 roku nadzór nad budową swojemu asystentowi Antonio Gaudiemu. Wkrótce objął on stanowisko głównego architekta i opracował nowy projekt gigantycznego dzieta o niezwykle rzeźbiarskiej formie, którego realizacji poświęcił resztę życia.

Ogarnięty pasją tworzenia wszystkie swoje oszczędności przeznaczył na budowę świątyni, a nawet zamieszkał na placu jei budowy. Sposób pracy artysty przypominał działalność średniowiecznych mistrzów żyjących i tworzących w bezpośrednim kontakcie z materiałami i całym niezwykle skomplikowanym procesem powstawania gotyckich katedr. Artysta wielokrotnie zmieniał projekt świątyni, opierając się na konstruowanych modelach oraz poszukując nowych rozwiązań w czasie trwania bezpośrednich prac na budowie. Podobnie jak w kościołach średniowiecznych z każdą zaplanowaną częścią budowli wiązały się pewne treści symboliczne. Według koncepcji artysty trzy elewacje neogotyckiego kościoła miały odnosić się do trzech ważnych prawd wiary chrześcijańskiej: narodzin, śmierci i zmartwychwstania Chrystusa. Każda z fasad miała być ozdobiona czterema wieżami symbolizującymi łącznie dwunastu apostołów Architekt zaplanował także środkową, najwyższą wieżę zakończoną krzyżem, która miała być symbolem Zbawiciela, natomiast okalające ją cztery dodatkowe niższe wieże miały oznaczać czterech ewangelistów.

Nieskończona katedra

Zgodnie z tym, co mawiał Gaudi, katedry nie stawia jeden jedyny człowiek - jest ona dziełem wielu generacji, budowa kościoła Sagrada Familia nie została jeszcze ukończona. Za życia artysty została zrealizowana jedynie wschodnia fasada, będąca jednym z najpiękniejszych fragmentów istniejącej obecnie budowli. Jest to słynna fasada Narodzenia, w której obok inspiracji stylami historycznymi (gotykiem i barokiem hiszpańskim) dostrzegamy pragnienie artysty do stworzenia nowych rozwiązań konstrukcyjnych. Gaudi prowadził eksperymenty i dążył do odrzucenia stosowanego w architekturze gotyckiej systemu łuków i filarów przyporowych zapewniających stabilność budowli. Dzięki twórczym poszukiwaniom zastosował filary ukośne (pochylone do wewnątrz) oraz paraboliczne luki które w połączeniu z filarami mogły utrzymać ciężar nawet dużego sklepienia.

Fasada Narodzenia stanowi także przykład zastosowania przez artystę oryginalnych form oraz ornamentów charakterystycznych dla stylu secesji. Historycy sztuki przy opisie tej części kościoła zazwyczaj posługują się porównaniami o charakterze przyrodniczym. Rzeźbiarska forma fasady Narodzenia najczęściej określana jest jako fauna i flora Morza Śródziemnego, morskie fale, twory geologiczne, np. stalaktyty, skaliste szczyty i łańcuchy górskie. Scenie narodzin Chrystusa towarzyszy niezwykłe bogactwo całego bożego stworzenia. W ten sposób wyraził artysta swój podziw dla natury, w której szukał tajemnicy oraz reguł rządzących pięknem.

Zupełnie inny charakter ma elewacja zachodnia kościoła Sagrada Familia, którą wybudowano już po śmierci Gaudiego. Powstała w latach 80. XX wieku (według projektu Josepa Marii Subirachsa) fasada Pasji jest bardziej surowa, co doskonale oddaje symboliczne treści dotyczące męki i śmierci Chrystusa. Na realizację czeka nadal południowa fasada Chwały ze sceną Sądu Ostatecznego.

MAŁGORZATA KONOPIŃSKA