CCF20110308047

94 4. Od analizy do syntezy - wnioski i postulaty oraz projekt definicji

społecznym"^{1 2 3 4}. To ważny problem otwarty, a w kontekście wspomnianych standardów kształcenia należy pamiętać, że prowizorki i „adhockracje” lubią Irwać.

Powracając do ujęć E. Kolodzińskiego dotyczących „lechniczno-programowego uzbrajania człowieka” jako misji inżynierii, przenosząc ową misję w obszar bezpieczeństwa, nic można zaakceptować ani populistyczno-propagandowej, oderwanej od rzeczywistości interpretacji celu bezpieczeństwa („zapewnienie podmiotowi stanu pewności"⁵, spokoju, uzasadnionego przekonania o braku istotnie szkodliwych dla niego następstw możliwych do wystąpienia zagrożeń”)" ', ani myślenia o inżynierii bezpieczeństwa tylko w kontekście zagrożeń („od wykrywania, identyfikacji, opracowywania obrazu aktualnych zagrożeń i prognozy ich rozwoju, analizy i oceny sytuacji, podejmowanie decyzji o działaniach pomniejszających ich skutki i realizację tych decyzji”)"⁵, ani wyróżnianych pr/cz tego autora wyłącznic „dwóch rodzajów systemów bezpieczeństwa: systemu ratownictwa oraz systemu zarządzania kryzysowego”, ani wreszcie „zagregowanych czynników bezpieczeństwa podmiotów, zagrożeń, przygotowania na nie podmiotu, systemu bezpieczeństwa”"'’. Autor oczywiście ma pełne prawo do zachowania i głoszenia swoich sądów i opinii, ale można polemizować z takim podejściem do bezpieczeństwa w ogóle, a także bezpieczeństwa cywilnego i wewnętrznego.

Wyjścia z patowej zdawałoby się sytuacji zdominowania rozwiązań praktycznych przez konkretne szkoły, nurty i podejścia można upatrywać za m.in. cytowanymi wcześniej B. dc Witem i R. Mayerem - w dostrzeżeniu walorów myślenia strategicznego. Właściwe takiemu myśleniu są „kwestionowanie podstawowych założeń (wszelkich podejść - C.R.] oraz umiejętność patrzenia na sprawy z różnej perspektywy. Tylko zapoznając się z wieloma punktami widzenia, można zobaczyć cały wachlarz otwierających się przed nami możliwości” - twierdzą przytaczani autorzy. Zdaniem J. Staccwicza alternatywą dla wąskiego, paradygmatyczncgo podejścia jest: „Integracja myślenia anali-tyczno-intclektualncgo oraz syntetyczno-intuicyjnego, integracja intuicji z intelektem, co wiąże się z początkiem nowego, innego obrazu świata i człowieka, innego pojęcia racjonalności". Alternatywą jest metanaukowa wizja rzeczywistości. Należy przyłączyć się do tych opinii, przyjąć je jako element naszej orientacji metodologicznej.

Kolejnym, ale ściśle związanym z systcmowością podejścia postulatem definiowania bezpieczeństwa wewnętrznego jest konieczność wielowymiarowej integracji, a nawet uwspólnicnia, scalenia wielu dziś odrębnych, zaledwie lepiej lub gorzej koordynowanych elementów bezpieczeństwa i polityki bezpieczeństwa"⁷. W kwestii niewystarczalności koordynacji, konieczności wdrożenia wyższych form „połączoności" elementów bezpieczeństwa nic marny wyboru. Dotychczasowa organizacja bezpieczeństwa (i nic tylko...) oparta na analitycznym, mechanistycznym, jednostkowym i zde-partamentalizowanym podejściu, na kulturze odrębności instytucjonalnej, na mylnym przekonaniu, w myśl którego suma części złoży się na pożądaną całość, a jeżeli każdy zrobi swoje - to wspólny efekt będzie właściwy - taka organizacja osiągnęła już kres swoich zdolności adaptacyjnych, doszła do granic efektywności. Nie zapewni nam ona akceptowanego poziomu bezpieczeństwa w świecie zintegrowanych wyzwań, globalizacji szans i zagrożeń, coraz szerszych, wszechobecnych i coraz bardziej złożonych, ale też - coraz bardziej wrażliwych i łatwych do destrukcji systemów"⁸. Nie zapewni nam bezpieczeństwa nawet najsprawniejsza koordynacja działań. Ten świat wymaga zdolności, sprawności i efektywności, które można osiągnąć wyłącznie przez integrację, scalanie, wdrażanie w dziedzinie bezpieczeństwa rozwiązań równie co najmniej sprawnych, efektywnych i systemowych, jak sprawne i systemowe są i będą działania potencjalnych, zagrażających nam podmiotów i sil"⁹. ^{6 7}

1

³ Podobne kłopoty przeżywała do niedawna inna dziedzina nauki, praktyki i dydaktyki - zarządzanie. Kic-ninki ich rozwiązywania jednak inogą budzić duZc nadzieje. Zarządzanie, przynajmniej jako kierunek studiów, zostało wyzwolone z wieloletnich okowów nauk ekonomicznych. Umożliwiono i podjęto realizację kształcenia zarządzania na gruncie podejść humanistycznych, w uczelniach nieekonomicznych. Doceniono (kilkanaście lat za praktyką biznesową, kilkanaście lat za późno...) pozaekonomiczne - socjologiczne, psychologiczne, świadomościowe, kulturowe, ekologiczne itp. - aspekty i wymiary zarządzania. Dostrzeżono ich dominujący nad techniką, technologią, wskaźnikami ekonomicznymi wpływ na rezultaty makro- i mikrospołccznc. Należy wyrazić przekonanie, że podobna rewolucja w obszarze bezpieczeństwa, przez długie wieki zdominowanym wojskowo, a aktualnie zawłaszczanym przez technokratów, jest kwestią kilku najbliższych lat. Nieistotna jest przy tym ocena „naukowości" podejść do wyznaczania standardów kształcenia na kierunkach związanych z bezpieczeństwem ani udział sil i procesów pozanaukowych w owym dziele. Co by jednak hylo, gdyby standardy stanowili przedstawiciele innych dziedzin, dyscyplin, np. historycy, socjologowie, ekolodzy, psychologowie, specjaliści od bezpieczeństwa narodowego i międzynarodowego? Jakie opinie wydaliby, gdyby ich, a nic kolejnych „techników" poprosić o ekspertyzę? Warta lektury w tym względzie jest publikacja E. Kołodzińskic-go, Inżynieria bezpieczeństwa - standard kształcenia, www.amw.gdynia/pl.

2

^{II, 1} Dość powszechne uży Witnic w określaniu misji lub koncepcji bezpieczeństwa terminów typu „zapewnienie", „zagwarantowanie" obok niewykonalności, nierealności przyczynia się do kształtowania i popularyzowania adekwatnych postaw i oczekiwań społecznych biernych, wyczekujących, zrzucających na innych obowiązek „dostarczenia" bezpieczeństwa. Raz. jest to państwo, rząd, a raz sojusz, mocarstwa. Zob. w tej kwestii preambułę traktatu waszyngtońskiego oraz kolejne strategie bezpieczeństwa narodowego.

3

"* E. Kolodziński, Przygotowanie zawodowe osób funkcyjnych odpowiedzialnych za zarządzanie bezpieczeństwem cywilnym regionu, IV Międzynarodowa konferencja Naukowa „Zarządzanie Kryzysowe", Szczecin 2006, www.uwm.cdu.pl.

4

¹¹⁵ E. Kolodziński, Istota inżynierii systemów..., op.cit.

5

"‘Tamże.

6

¹¹⁷ Zob. C. Rutkowski, Sieć bezpieczeństwa..., op.cit.

^,IB Zob. konstatacje i oceny aktualnych podejść autorstwa m.in. W. Hypkicgo i A. Karkoszki w: Do ideału daleko... („Rzeczpospolita” z 20 marca 2006 roku). Treść odnosi się do organizacji i realizacji Strategicznego Przeglądu Obronnego: „Choć raport jest pierwszą tak poważną analizą możliwości i potrzeb polskiego wojska, do ideału mu daleko. Największa jego bolączka to fakt, żc pomija ważne kwestie związano /. obronnością, leżące poza armią, np. bezpieczeństwo energetyczne i zagrożenia terrorystyczne" stwierdza W. Uypki. Potwierdza to A. Karkoszka: „Wolałbym, żeby raport był kompletnym przeglądem stanu bezpieczeństwa narodowego. Jednak tworząc go, mogliśmy poruszać się tylko w obrębie instytucji związanych z. MON. Próbowaliśmy współpracy np. z innymi ministerstwami. Szybko okazywało się, że nie są one tym zainteresowane" (wyróżnienia - C.R.). Zob. też. opinię A. Karkoszki dotyczącą sfery obronności: „niezdolność kolejnych administracji państwowych oraz elit politycznych do myślenia i działania w kategoriach systemu obronnego państwa; dalej osobno planuje się rozwój SZ, osobno restrukturyzację przemysłu zbrojeniowego, a reforma administracji prowadzona jest bez. myślenia o planowaniu infrastruktury obronnej; ciągle nic ma podstaw prawnych"

R. Kuźniar (red.), Polska polityka bezpieczeństwa 1989-2000, Scholar, Warszawa 2001.

^Ilv Zoh. szersze uzasadnienie tezy m.in. M. Kaku, Wizje, czyli jak nauka zmieni świat w XXI wieku, Prószyński

7

S-ka, Warszawa 2000. Autor ten konstatuje, iż dopiero dzięki integracji, synergii osiągnięć XX wieku |bit, gen i atom - przyp. C.R.J „będziemy mogli zebrać owoce 200 lat rozwoju naukowego. Dobiega końca era odkryć, zaczyna się era umiejętnego wykorzystania osiągnięć. Będziemy choreografami Przyrody!". Zob. też podobne twierdzenia m.in. J. Staccwicza, w: Aiegatrendy a strategia i polityka rozwoju, Elipsa, Warszawa 1996 oraz P. Scngc, Piąta dyscyplina, DW ABC, Warszawa 2000, a także R. Hall, C. Fox. Ponownie przemyśleć bezpie-