CCF20110308041

82 4. Od analizy do syntezy - wnioski i postulaty oraz projekt definicji

1. Każde „bezpieczeństwo” (domena bezpieczeństwa) ma albo może mieć swoją warstwę (sferę, podobszar), wymiar oraz uwarunkowania wewnętrzne oraz zewnętrzne (rysunek poniżej)⁸⁷. Wymiary te mają charakter sytuacyjny, zmienny w czasie, przestrzeni i materii.

82 4. Od analizy do syntezy - wnioski i postulaty oraz projekt definicji

BEZPIECZEŃSTWO

„subsfera

WEWNĘTRZNA

dziedziny

bezpieczeństwa

ekonomicznego"

		„subsfera
		WEWNĘTRZNA
		dziedziny
/		bezpieczeństwa
		militarnego''

EKONOMICZNE/

MILITARNE j

„subsfera

WEWNĘTRZNA

dziedziny

bezpieczeństwa

cywilnego"

2.    Każde z możliwych ujęć jednoaspcktowych tworzy możliwy do wyróżnienia, względnie odrębny, swoisty zbiór problemów, każde jest albo może być potrzebne, użyteczne w określonej konfiguracji potrzeb i celów badawczych, dydaktycznych lub praktycznych.

3.    Brak jakiegokolwiek jednego, stałego, elementarnego i uniwersalnego wskaźnika „wewnęlrznośei - zewnętrzności” domeny bezpieczeństwa.

4.    Brak jakiejkolwiek jednej, stałej, uniwersalnej kombinacji wskaźników, określających jednoznacznie domenę jako wewnętrzną lub zewnętrzną.

” Wskazany sposób widzenia i metoda podejścia dotyczą każdej domeny bezpieczeństwa. Można dowolnie zamieniać na rysunku pola domen (lub tylko ich nazwy) - reguła pozostaje ważna. W takim ujęciu można stwierdzić, że każde „bezpieczeństwo" ma albo może mieć wymiar np. ekonomiczny, społeczny, wojskowy, cywilny, pokojowy, kryzysowy lub wojenny. Wskazana prawidłowość jest pochodną reguły ogólniejszej, w myśl której każda działalność (np. każda polityka szczegółowa) jest wielowymiarowa, ma względną odrębność dziedzinową oraz przekrojowe determinanty.

5.    W każdej konkretnej sytuacji, w kontekście potrzeb, celu i podejścia można wyróżnić wystarczającą kombinację wskaźników, opisującą zadowalająco dla danego podmiotu daną problematykę jako sytuacyjnie wewnętrzną.

6.    Tylko wewnętrzne terytorialnie usytuowanie wszystkich wskaźników przesądza o pełnej wewnętrzności, co w praktyce jest jednak sytuacją współcześnie rzadką, a w przyszłości trend ten będzie wzrastał.

Można, co prawda, wyprowadzić poprawną metodologicznie i merytorycznie definicję, orzekając, iż: bezpieczeństwo wewnętrzne obejmuje ten zakres problemów, który charakteryzowany jest przez „wewnętrzność” w kontekście wszystkich możliwych kryteriów i wskaźników. Jednak jest bardzo ograniczone zarówno prawdopodobieństwa wystąpienia lak określonych sytuacji, jak i minimalnej użyteczności praktycznej takiego podejścia. Już dziś podmioty bezpieczeństwa są za bardzo połączone, wzajemnie uzależnione w makrosystcmach, powiązane różnorodnymi sieciami politycznymi, informacyjnymi, finansowymi, ekonomicznymi, ekologicznymi itp., by przewidywać wyłącznic wewnętrzne (lub wyłącznie zewnętrzne) znaczenie, skutki, następstwa własnych działań. Zarówno historia⁸*, jak i prognozy zdają się wskazaną prawidłowość tylko potwierdzać i pogłębiać⁸⁹.

Uzupełnijmy tę tezę twierdzeniem z obszaru nauk o polityce: bezpieczeństwo wewnętrzne jest pierwotne, nadrzędne wobec zewnętrznego. Potrzeby, wartości, interesy, cele wewnętrzne determinują cele i działania zewnętrzne. Skonstatował to zarówno 200 lat temu cytowany hetman Rzewuski, jak i współczesna, np. amerykańska, myśl polityczno-strategiczna⁹⁰.

Wielkość i ranga obydwu wymiarów będą sytuacyjnie (rzeczowo, czasowo, przestrzennie) zmienne, ale zawsze obydwa powinny być uwzględniane w procesach prepa-racji i realizacji działań.

Bardzo trafnie zarówno istotę, jak i relację oraz synergię wewnętrznego i zewnętrznego wymiaru bezpieczeństwa konstatował 200 lat temu hetman Rzewuski (wyróżnienia C.R.): „Wyroki praw narodowych postanowiły, aby bezpieczeństwo wewnętrzne było początkową osnową Konstytucyi, Zewnętrzne także bezpieczeństwo z wewnętrznem jak ogniwem spojone, jest drugim najprzedniejszym celem obrad i uchwał Sejmowych. Rozumiem, że na tych dwóch niby za(...)sach [zawiasach - C.R.] chodzi szczęście lub nieszczęście Ojczyzny [...}, Bezpieczeństwo wewnętrzne utrzymywać się zwykło wspólną stanów Rzpltcj do siebie poufałością, nicnaru-szonem praw i prerogatyw każdego Stanu zachowaniem, z prawdziwą cnót i zasług nagrodą, roztropną i przykładną występków karą.

Bezpieczeństwo zewnętrzne opatrzone i obwarowane być zwykło uniknicnicm zatarczck i niechęci z postron-nemi potęgami, trzymaniem posłów u sąsiedzkich potcncyj, zwiększeniem wojska krajowi nicuciążliwcm, zbo-gaceniem skarbów narodowych przez pomnożenie handlów, manufaktur, osindłości miast, przez cła i podatki nieuciążliwe, oszczędnym pieniędzy szalunkiem".

Pogląd Rzewuskiego niewiele stracił na wartości... Źródło: L. Rzewuski, Kronika Podhowcka. 1706-1779, op.cit., s. 82, 83.

^Kg Zob. interesujące opinie o malejącej suwerenności państw oraz wzroście internalizacji bezpieczeństwa m.in. w pracach R. Kuźniara, O. Osicy, Z. Czaputowicza.

* Powołanie na słowa sekretarza obrony D. Rumsfclda po katastrofie II września 200) roku (wyróżnienie C.R.): „żeby być skutecznym poza granicami, najpierw trzeba być bezpiecznym w domu (kraju)”. Zob. Homeland Defence Strategy 2003.