94 (135)

94

Tm promień krzywizny libeli jest większy - wartość kątowa jednej działki jest mniejsza - tym libela jest dokładniejsza, czyli bardziej czuła na zmianę jej pochylenia. Przewaga libeli jest zawsze podawana przez wytwórnię. W libelach rurkowych, stosowanych w instrumentach geodezyjnych wynosi ona 5" - 60" na 2 mm. Promienie krzywizn takich libel wynoszą odpowiednio 82,5 i 6,9 m. W libelach czułych jest stosowana ciecz o odpowiednim współczynniku lepkości, a na ich dokładność ma duży wpływ temperatura.

Rys. 3.21. Libela rurkowa: a) widok ogólny libeli stolikowej, b) przewaga libeli, c) koincydencyjny sposób obserwacji wskazań libeli

Pomiar kątów pochylenia za pomocą libeli rurkowej polega na obliczeniu liczby działek wychylenia się pęcherzyka i pomnożeniu przez przewagę libeli. Zakres stosowania jest tym większy, im mniej dokładna jest libela. Sprawdzenie dokładności pracy libeli lub wyznaczenia jej przewagi przeprowadza się na specjalnym przyrządzie zwanym egzaminatorem libel. W warunkach polowych można wyznaczyć przewagę libeli niwelacyjnej lub kolimacyjnej teodolitu na podstawie pomiaru kątów wychylenia lunety. Ustawienie osi libeli w położeniu równoległym do płaszczyzny podstawy obudowy nazywa się rektyfikacją libeli. Osiągamy to za pomocą śrubek rektyfikacyjnych libeli. Do obserwacji wskazań libel instalowanych w niwelatorach jest stosowany specjalny układ pryzmatów, pozwalający na koincydencyjny sposób ustawiania libeli. Polega on na obserwacji końców pęcherzyka libeli. Libela znajduje się w położeniu poziomym, gdy oba końce pęcherzyka są równo oddalone od jej punktu głównego.

Koincydencję libeli (rys. 3.21) obserwuje sie przez lupę umieszczoną obok okularu lunety lub w polu widzenia okularu lunety. Praktycznie, urządzenie do koincydencyjnego obserwowania wskazań libeli pozwala na znaczne podniesienie dokładności ustawienia środka pęcherzyka w jej punkcie głównym.