78 (149)

i y u    i y &

1) krótkie e o i 2) długie e ó « «

uprościł się na pojedynczy układ, ale o zwiększonej ilości samogłosek:

i y u 6 6 e o a-d

Samogłoski ścieśnione były oznaczane w drukach XYI wieku kreseczkami a, ó, e, lecz niekonsekwentnie: tylko niektóre drukarnie kreskowały ó, <5; natomiast znak d z kreską w większości druków oznaczał a jasne, gdy zwykły znak a oznaczał a ścieśnione. Grzegorz Knapiusz w swoim wielkim słowniku polsko--łacińsko-greckim z r. 1623 kreskował nie tylko a jasne, ale też e jasne wobec ó ścieśnionego, czyli dla jasnych samogłosek używał znaków d, e, o, dla ścieśnionych zaś a, e, ó. W języku literackim utrzymało się ostatecznie tylko ó ścieśnione, wymawiane obecnie jak w, ponieważ samogłoska d ścieśnione została zastąpiona przez zwykłe a jasne w XVIII wieku, a samogłoska e ścieśnione zrównała się z e jasnym w końcu XIX wieku. Natomiast w większości gwar polskich wyróżniają się wszystkie trzy samogłoski ścieśnione, tj. dawne długie d, e, ó, od jasnych a, e, o, a w gwarach kaszubskich nawet istnieje osobna głoska a jako odpowiednik krótki do

długich i, y, u.

Od czego zależało staropolskie wyróżnienie samogłosek długich od krótkich?KDłtigość samogłoaek 3E stoopdlszczyźnle pochodziła {z trzech przyczyn.

1)1 Mogła być zachowana z języka prasłowiańskiego i tych przykładów nie da się wytłumaczyć materiałem polskim, np. trawa, biały, skóra, który, mt&ko, świlcfn. mówimy, że długość, samogłosek d, Łł w tych wyrazach jest od|gdziczóna. \

__-y21 AV języku polskim rozwinęły się samogłoski długie w sylabie

zamkniętej spółgłoską dź-yńęęzną na skutek zaniku jerów idabyeh,

ró<l, .Przed spół

głoską bezdźwięczną samogłoski pozostały krótkie, np. roki

mmr