95 (2)

Przez seryjne pasaże wirusa w hodowlach różnych tkanek uzyskuje się duże szanse otrzymania szczepów atenuowanych (apatogennych) przydatnych- do produkcji szczepionek.

Najważniejsza jednak korzyść stanowi znaczne ułatwienie i potanienie, a tym samym upowszechnienie diagnostyki wirusologicznej. Rozpoznanie, opierające się na wykazaniu w hodowli tkanek efektu cytopalycz-nego badanego wirusa ulegającego zahamowaniu pod wpływem surowic swoistych, jest pewne i szybsze niż na zwierzętach doświadczalnych. Należy jednak zwrócić uwagę na konieczność zachowania dużej ostrożności przy interpretacji wyników. Na przykład niektóre wirusy stosunkowo słabo chorobotwórcze, a nawet niechorobotwórcze („sieroce" — p. dalej) powodują zmiany morfologiczne, a zjadliwy wirus pomoru świń może w tych samych komórkach hodowli namnażać się bez ich uszkodzenia. Problem wirusów sierocych powstał z chwilą wprowadzenia hodowli tkankowych. Okazało się, że istnieje szereg wirusów nie znanych dotychczas, które wyizolować można tylko przy użyciu tak wrażliwego podłoża, jakim są hodowle tkankowe.

Obecny okres charakteryzuje dobrze zdanie Burneta, że: „w tej chwili trudności polegają nie tyle na izolowaniu czynników odpowiedzialnych za znane choroby wirusowe, ile na znalezieniu chorób, które można by przypisać już wyizolowanym wirusom”.

Nomenklatura. Masowe wprowadzenie hodowli tkanek i komórek do badań naukowych w różnych laboratoriach, niezależnie od siebie, i zastosowanie tej metody do różnych celów spowodowało zamieszanie terminologiczne, uniemożliwiające często wzajemne porozumienie się badaczy. Próbę wprowadzenia ładu w tym zakresie podjęła już w 1961 roku grupa wirusologów amerykańskich. W 1964 r. utworzono komitet do spraw terminologii, który w 1966 r. po kilkakrotnych modyfikacjach sugerowanych przez specjalistów zaproponował terminologie dotyczącą hodowli tkanek zwierzęcych (opubl. w J. National. Cancer. Insi. 38, 607, 1967). Przedstawia się ona w pewnym skrócie następująco (w nawiasie terminy angielskie, niemieckie i rosyjskie):

Hodowla tkanek (tissue culture, GcwcbekuIlur, kultura tkaniej) pojęcie zbiorcze, oznaczające układ, w którym komórki, tkanki lub narządy zachowują żywotność lub namnażają się in vitro przez ponad 24 godziny. W zależności od rodzaju obiektu biologicznego rozróżnia się: a) hodowlę komórek (celi culture, Zcllkultur, kletocznaja kultura, kultura kletok); termin len określa wzrost komórek in vilro i obejmuje

także hodowlę pojedynczych komórek; komórki hodowli nic stanowią tkanki;

b) hodowlę tkanek lub narządów (tissue or organ culture, Gewe-be- oder Organkultur, tkaniewaja i organnaja kultura); ten termin oznacza utrzymanie wzrostu tkanek, zawiązków narządów, narządów lub ich części in vit.ro, przy zachowaniu ich zróżnicowania oraz struktury i (albo) funkcji;

Eksplan lal (explant, Explantat, eksplantat) — wycięty fragment tkanki lub narządu użyty do założenia hodowli in vitro.

Jednowarstwowa hodowla komórek (monolayer. einschich-tiger Zellrasen, odnosłojnaja kultura) pojedyncza warstwa komórek rosnąca na określonej powierzchni.

Hodowla w zawiesinie (suspension culture, Suspensionkultur, suspienzionnaja kultura) — typ hodowli, w której rozmnażają się komórki zawieszone w płynie odżywczym.

Hodowla pierwotna, primokultura (primary culture, Pri-markultur, picrwicznaja kultura) — hodowla do której założenia użyto komórek, tkanek lub narządów, pochodzących bezpośrednio z organizmu. Nie odpowiadają temu pojęciu eksplantaty nowotworów powstałych w następstwie wstrzyknięcia zwierzęciu doświadczalnemu komórek hodowli. Te uważa się za przedłużenie wstrzykniętej linii komórkowej lub szczepu komórkowego. Hodowla pierwotna po jej pierwszym pasażu staje się linią komórkową.

Linia komórkowa (celi linę, Zellinie, kletocznaja linija) — powstaje z hodowli pierwotnej po pierwszym pasażu. Składa się z licznych linii komórek, które były w pierwotnej hodowli.

Ustalona, ciągła linia komórkowa (established celi linę. Dau-erzellinie, stabilnaja kletocznaja linija) — linia komórkowa wykazująca nieograniczoną zdolność do pasażowania. Za ustaloną linię komórkową uznaje się taką, którą w odstępach 3-dniowych pasażowano co najmniej 70 razy.

Szczep komórkowy (celi strain, Zellstamm, klctocznyj sztam)

wywodzi się albo z hodowli pierwotnej albo z linii komórkowej przez selekcję lub klonowanie komórek o specyficznych cechach (markerach). Te markery muszą utrzymywać się w czasie dalszej hodowli. Przy opisie szczepu powinno się podać jego cechy, na przykład obecność określonego chromosomu markera lub swoistych antygenów, lub oporności na określony wirus.

95