amat urz kr167

ną (spadek napięcia na lampie rzędu 15 V). Gazotrony umożliwiają prostowanie napięć rzędu kilowoltów przy prądach 0,5 -f- 3 A. Wyładowania gazowe wewnątrz lampy powodują znaczne zakłócenia w.cz., które należy usuwać za pomocą układów filtrujących w obwodach anodowych prostownika i od strony sieci zasilającej. W przypadku prostowników selenowych stosuje się zwykle szeregowe połączenie wielu płytek (pojedynczy element można włączać na napięcie co najwyżej 12-1-15 V). Najlepsze wyniki daje wykorzystanie w prostych nadajnikach i odbiornikach jako elementów prostowniczych germanowych diod warstwowych lub diod krzemowych. Płynąca stąd korzyść wyraża się w oszczędności na uzwojeniach żarzenia. Ze względu na niewielki zakres dopuszczalnej temperatury maksymalnej (około 70 °C) elementy prostownicze półprzewodnikowe należy szczególnie dobrze chłodzić. Diody krzemowe są pod tym względem bardzo wytrzymałe.

Układy prostownicze z lampami gazowanymi powinny współpracować z filtrami o wejściu indukcyjnym. Przykładem typowego prostownika w układzie dwupołówkowym z lampami próżniowymi jest układ z rys. 15-3. a z popularnymi gazotronami typu 866 A — układ z rys. 15-4.

Zmianę wartości napięcia zmiennego zasilającego układ prostowniczy

Tr c

Rys. 15-5. Układ prostowniczy o dwóch napięciach wyjściowych

uzyskuje się w układzie z transformatorem sieciowym zaopatrzonym w odczepy (rys. 15-5) lub przy szeregowym połączeniu kilku mniejszych t ransform atorów.

15.6. Transformator sieciowy

Zadaniem sieciowego transformatora w prostowniku jest dostarczenie odpowiednich napięć zmiennych zasilających dany układ (obwody anodowe oraz żarzenia) przez podwyższenie lub obniżenie do określonej wartości napięcia zmiennego sieci elektroenergetycznej 50 Hz. Uzwojenia stosowanych w praktyce amatorskiej transformatorów sieciowych są zwykle nawinięte na rdzeniach typu płaszczowego złożonych z blach krzemowych (zawartość krzemu do 4%) w kształcie litery E i I, bez szczeliny. Uzwojenia nawija się zwykle warstwowo na korpusie z gumoi-du lub grubego preszpanu, przy czym uzwojenie żarzenia z grubszego drutu umieszcza się na wierzchu. W przypadku większych napięć stosuje się oddzielne transformatory dla obwodów anodowych i oddzielne dla obwodu żarzenia. Cewki transformatorów wysokiego napięcia nawija się na korpusach dzielonych (sekcjonowanych); zapewnia to lepszą izolację. Uzwojenia żarzenia lamp prostowniczych, w odróżnieniu od uzwojeń żarzenia lamp układu nadawczego, wymagają szczególnie dobrej izolacji;

^pp

w stosunku do uzwojenia wysokiego napięcia i do rdzenia, powinna ona zapewnić wytrzymałość napięciową równą trzykrotnej wartości stałego napięcia wyprostowanego. Zaleca się stosowanie oddzielnego transformatora sieciowego dla obwodu prostownika zasilającego stopnie sterujące nadajnika. Stopień końcowy nadajnika najlepiej jest zasilać z osobnego prostownika z niezależnym transformatorem sieciowym. W ten bowiem sposób usuwa się wzajemny wpływ nierównomiernego obciążenia poszczególnych obwodów zasilacza występujący przy stosowaniu wspólnego transformatora sieciowego.

Zaprojektowanie transformatora sieciowego do zasilacza wymaga uprzedniego obliczenia prądów i napięć poszczególnych uzwojeń w dostosowaniu do przyjętego układu prostującego. Moc pobieraną przez układy poszczególnych rodzajów prostowania można określić na podstawie następujących zależności:

—■ dla prostowania jednokierunkowego P₂ = 0,95 U₂1₂

—    dla prostowania dwupołówkowego

P?. - 1,7 U₂J₂

—    dla prostownika mostkowego

P₂ = U₂1₂

Przyjmując, że sprawność transformatora i)_tr — 0,85 (tablica 15-1) i uwzględniając pozostałe obwody zasilające prądu zmiennego (żarze-

Tablica 15-1

Sprawność transformatorów malej mocy ij_fr ora/, zalecana indukcja w rdzeniu

Moc przenoszona przez transformator	Sprawność Vtr	Indukcja B
VA	%	kGs
3-5-10	60 -*- 70	5-5-6
10 -h 25	70 80	7
25 -5- 50	80-5-85	8
50 -5- 100	85 -- 90	10
powyżej 100	90	11 -5- 12

nie itp.), można określić moc przenoszoną przez transformator jako sumę P = 1,15 (P₂ + P₃ + P< + ...).

Znając wartość przeniesionej mocy można obliczyć wielkość przekroju rdzenia Q_r transformatora z przybliżonego wzoru

Qż — 1,2 y p

gdzie:

Q> — w cm², P — w VA.

Po wybraniu odpowiedniego rdzenia łatwo już jest obliczyć ilość zwojów przypadającą na jeden wolt napięcia w poszczególnych uzwojeniach, w oparciu o wzór

331