Niewystarczający CZAS POMIARÓW. Źródłem błędu jest również niewystarczający czas pomiarów lub niewystarczająca liczba pomiarów po dokonaniu zmian eksperymentalnych. Oto przykład. W eksperymencie biorą udział dwie jednakowe grupy sklepów wolnocłowych. Średnia sprzedaż poddanego eksperymentowi produktu wynosiła dotychczas we wszystkich sklepach 100 jednostek tygodniowo. W grupie eksperymentalnej produkt umieszczono również na wystawach, a w grupie kontrolnej — pozostawiono tylko na półkach sklepowych, jak dotychczas. Po dokonaniu zmiany eksperymentalnej poczyniono cztery pomiary: na koniec każdego tygodnia rejestrowano wielkość sprzedaży w obu grupach sklepów. Otrzymane wyniki pomiarów wielkości sprzedaży w obu grupach sklepów wolnocłowych pokazano na rysunku 4.22.
Rysunek 4.22
Wyniki pomiarów wielkości sprzedaży w obu grupach sklepów wolnocłowych
Wprowadzenie zmiany eksperymentalnej
Czas w tygodniach
- grupa kontrolna ---grupa eksperymentalna
Gdyby po wprowadzeniu zmian eksperymentator przeprowadził tylko jeden lub tylko dwa pomiary, wówczas mógłby wyciągnąć błędne wnioski z przeprowadzonego eksperymentu. Późniejsze pomiary wykazały zmniejszenie sprzedaży nawet do poziomu niższego niż w grupie kontrolnej, co mogło być prawdopodobnie wynikiem początkowego nasycenia rynku. Dopiero ostatni pomiar pokazał dalszy wzrost sprzedaży w grupie eksperymentalnej. Wykazanie stałego związku między zmiennymi wymaga zatem dłuższego czasu lub większej liczby pomiarów.
Inne źródła błędów. Do innych źródeł błędów w eksperymencie zalicza się jednostki próby o ekstremalnych cechach w stosunku do przeciętnych, sztucz-
237