CCF20071020003

prosta, nic zepsuta i najbardziej czysta ze wszystkich rzeczy ludzkich. Samotność nie chce nikogo zwodzić, nikomu nie schlebia, nic nie ukrywa, nic nic zmyśla. Jest ona całkiem naga i bez ozdób, nie wystawia się na widok publiczny, ani nic szuka oklasków, które zatruwają duszę”. Pascal, pomimo to, iż widział tragizm, jaki może nieść ze sobą samotność, uważał, że doświadczenie jej jest niezbędne w życiu człowieka. Tylko w samotności jednostka może odkryć prawdę o sobie. Dzięki prawdzie ludzka egzystencja staje się łatwiejsza do zniesienia, bez prawdy trzeba uciec w zapomnienie. Dla Rousseau samotność jest ucieczką od życia w święcie pozorów, uniformizacji i depersonalizacji. „Człowiek uspołeczniony, zawsze się jakby znajdując poza sobą, umie żyć tylko w opinii drugich i z ich to oceny czerpie całe poczucie istnienia, ciągle drugich pytając czym jest, a nigdy nie mając odwagi siebie o to zapytać”. Jedynym wyjściem z tej sytuacji jest samotność pozwalająca „odnaleźć siebie”, „wrócić do siebie” i w izolacji od innych poprzez akt samoświadomości zrekonstruować swą przynależność do ładu „ponadindywidualnego”, dokonać „syntezy swej odrębności”. Samotność w okresie klasycyzmu przedstawia się jako wewnętrzną postawę przejawiającą się w izolacji od społeczeństwa i służącą do zachowania wewnętrznej rozwagi. Jednym z przedstawicieli tego okresu jest Humboldt, który uważa, iż samotność jest niezbędnym warunkiem do rozwoju osobowej dojrzałości. Samotność jest dla człowieka konieczna, gdyż pozwala na jego samodoskonalenie¹.

Gorigo Del Vcccio - włoski filozof XX wieku uważa, iż prawo do samotności powinno być respektowane w każdym państwie. Bez samotności niemożliwy jest pogłębiony stosunek do drugiego człowieka ani też żaden akt twórczy. Aby człowiek mógł prawidłowo ułożyć sobie stosunki ze społeczeństwem, musi najpierw nauczyć się żyć sam ze sobą².

Samotność jest więc często stanem wybranym świadomie. Motywy tego wyboru mogą być bardzo różne, na przykład: poświęcenie się jakimś ideom i celom wyższym, praca naukowa, samodoskonalenie itd.

Czesław Tarnogórski przedstawił kilka przykładów sytuacji, które mogą wpływać na wybór samotności. Autor zaliczył do nich:

•    Człowiek został sam i nadal pozostaje sam, by wychować dziecko.

•    Człowiek cel życia widzi w działalności naukowej lub twórczości artystycznej i nie zakłada rodziny, bo nie chce narażać jej na drugorzędność

•    Osoba czuje wdzięczność za wychowanie i pozostaje sama, aby odwzajemnić się opieką nad osobą starszą.

•    Ktoś odczuwa powołanie i wstępuje na przykład do klasztoru, żeby żyć pojedynczo lub nawet w grupie, ale w ścisłym rygorze³.

W większości wypadków jednak samotność kojarzy się ze stanem przykrym dla człowieka. Każdy człowiek żyje w jakiejś społeczności i jest istotą społeczną. Rzadko zdarza się, aby mógł zadowolić się znalezieniem oparcia tylko w sobie bez chociażby jednej przyjacielskiej podpory⁴.

Samotność może być więc stanem pozytywnym, jeżeli jest chwilowa (krótkotrwała) lub pożądana. Jeśli trwa zbyt długo, a człowiek nie może nad nią zapanować, zazwyczaj taki stan prowadzi do poczucia dyskomfortu psychicznego i wywołuje negatywne emocje. Paradoksalnie bardzo często właśnie społeczeństwo powoduje samotność swoich członków. Dzieje się tak wówczas, gdy narzuca ono jednostce role i opinie o niej, z którymi ona sama się nic zgadza. Rozbieżność między wymaganiami stawianymi człowiekowi przez różne role społeczne a jego sądami na swój temat jest więc jednym z głównych społecznych źródeł samotności. Samotność określona jest bowiem przez sytuację społeczną człowieka, która wynika z konfliktu wobec narzucanych, niechcianych lub źle pełnionych przez niego ról społecznych. Taki stan powoduje w konsekwencji rozbieżność między

23

1

   Cyt. za: K. Kaczmarek, Rozumienie samotności i jej wychowawcze aspekty na przestrzeni wieków, „Studia Edukacyjne” 1995, nr I.

2

   Cyt. za: M. Szyszkowska, Ucieczka od samotności i osamotnieniu, (w:) Samotność i osamotnienie, praca zb. pod red. M. Szyszkowskiej, Warszawa 1988, s. 41.

3

   Cz. Tarnogórski, Wobec samotności i osamotnienia, (w:) Samotność i osamotnienie..., op. cit., s. 8.

4

   M. Szyszkowska, Ucieczka od samotności i osamotnienia, (w:) Samotność i osamotnienie..., op. cit., s. 40.