CCF20071021001 (2)

nych właściwości dziecka oraz całokształtu uwarunkowań sytuacyjnych”¹.

Fundacja Fogarty, zajmująca się psychospołecznymi problemami zdrowia i rozwoju dziecka podaje, że przewlekłe choroby i trwałe kalectwa fizyczne (w tym sensoryczne) występują ze średnią częstością 10 lub mniej na 1000 noworodków żywo urodzonych. Zaledwie 10-18% dzieci i młodzieży w okresie do 21 roku życia posiada pełną, nie naruszoną sprawność psychofizyczną. Statystyki medyczne wskazują, iż przewlekłe choroby i defekty fizyczne są coraz częstszym zjawiskiem nie tylko w populacji ludzi dorosłych, ale również w populacji dzieci i młodzieży. Schorzenia układu oddechowego zajmują w nich zawsze jedno z trzech pierwszych miejsc. Choroby te, ze względu na częste występowanie, określa się mianem społecznych².

Oddziaływanie samej choroby na stan psychiczny człowieka chorego, zależy od wielu czynników, między innymi od obrazu własnej choroby, właściwości osobowości czy sposobów zachowania się w sytuacjach trudnych.

Informacji dotyczących choroby, pacjent szuka w różnych źródłach, choć nie zawsze są one wiarygodne. Obraz własnej choroby nie tylko wywiera wpływ na odporność psychiczną danej osoby, na jej stosunek do leczenia, lecz także na sposoby reagowania, w których można wyróżnić takie oto aspekty:

1.    Ocena ciężkości własnej choroby - tu może wystąpić: zaprzeczenie (wyparcie ze świadomości); pomniejszenie (chory bagatelizuje swoją chorobę); przyjęcie diagnozy lekarskiej (akceptacja); wyolbrzymienie.

2.    Znaczenie własnej choroby dla człowieka chorego przejawia się w sposobie jej ujmowania:

a)    choroba jako przeszkoda - jest spostrzegana jako jedna z sytuacji trudnych, które przynosi życie;

b)    choroba jako strata;

c)    choroba jako ulga - przynosi usprawiedliwienie wobec innych i siebie; prowadzi do uwolnienia od obowiązków, ciążącej odpowiedzialności itp.;

d)    choroba jako korzyść - prowadzi w tym przypadku do zaspokojenia potrzeby doznawania od innych uczucia, dowodów zainteresowania i troski;

e)    choroba jako wartość - cierpienie może korzystnie człowieka zmienić, wytwarzając dystans wobec spraw przyziemnych, ukazując inne wartości i skłaniając do zmiany postaw wobec ludzi i swojego postępowania.

3.    Reakcje emocjonalne mogą objąć strach, lęk, gniew, przygnębienie, nastrój wyrównany lub podwyższony (jako reakcja na zaspokojenie potrzeby akceptacji, doznawania opieki ze strony najbliższego otoczenia).

4.    Sposoby zmagania się z chorobą obejmują walkę, rezygnację, naprzemienne przeciwstawianie się i uleganie.

5.    Ostatni aspekt to psychopatologiczne następstwa choroby. Postrzegana jako cierpienie postępujące, o niekorzystnym rokowaniu, zagrażające kalectwem lub udaremniające dotychczasową działalność w różnych dziedzinach życia, może być przyczyną zaburzeń reaktywnych, takich jak zaburzenia nerwicowe, a w pojedynczych przypadkach psychozy reaktywnej.

Choroba zmniejsza zwykle odporność na stresory psychiczne, dlatego też wywołują one łatwiej niż u człowieka zdrowego odczyn nerwicowy³.

2. Choroba a rozwój biopsychiczny człowieka

2.1. Wpływ choroby i pobytu w zakładzie leczniczym na rozwój psychiczny dziecka

Przewlekła choroba, bez względu na to, w jakiej fazie życia wystąpi, utrudnia i zakłóca rozwój psychiczny. Okoliczności z niązwią-

199

1

   W. Pilecka, Dynamika rozwoju psychicznego dzieci chorych na astmą i mu-kowiscydozę, Kraków 1990, s. 6.

2

Ibidem, s. 5.

3

M. Jarosz, Psychologia lekarska, Warszawa 1988, s. 235-365.