CCF20081016009

Częściej jednak zmienne (cechy) jakiegoś zdarzenia czy proce! opisujemy, oceniamy lub uznajemy za istniejące na podstawie bezpośrei niej, empirycznej obserwacji cząstkowych zdarzeń (wskaźników) wskazi jących na bezpośredni związek między nimi. Taki rodzaj wskaźnil nazywamy wskaźnikiem empirycznym.

Wypieki u dziecka są empirycznym wskaźnikiem gorączki, gorączl zaś jest empirycznym wskaźnikiem choroby. Starannie odrobione lekc u dziecka są empirycznym wskaźnikiem określonej postawy wobec nauki Dobrze przygotowane pokoje do cichej nauki mogą być empirycznyil wskaźnikiem warunków wychowawczych w internacie (oczywiście n jako jedyny wskaźnik).

Wskaźnik empiryczny jest w tych sytuacjach zjawiskiem materialnyn obserwowalnym i zmienna, którą wskazuje (określa, definiuje) jest zjaw skiem obserwowalnym. Nie zawsze jednak mamy do czynienia z ta prostym, empirycznym związkiem zależności. Niekiedy zjawisko badan jest ukryte, o jego istnieniu lub rozmiarach możemy tylko snuć mniej lu bardziej uprawnione domysły. Np. opuszczanie lekcji, zaniedbany wyglą dziecka, sposób zachowania apatyczny lub agresywny - wskazują n dezorganizację życia rodzinnego, ale o niewiadomym charakterze. Moż to być zmianowa praca rodziców, może ich nieudolność życiowa, moż wreszcie alkoholizm i skrajne formy patologii rodzinnej. A przecież różn jest wówczas sposób postępowania szkoły.

W innej sytuacji obserwujemy określone, zaburzone zachowanie dzie cka, które w świetle wiedzy psychopedagogicznej są wskaźnikami sieroc twa społecznego. Tymczasem dziecko ma zamożną, pełną rodzinę. Do piero szczegółowe badania potwierdzają rzeczywisty stan sieroctw społecznego, który jak dowodzą badania i uczy doświadczenie możi pojawiać się w pewnych postaciach także we własnej rodzinie. U dzieck obserwuje się nagle symptomy podkultury młodzieżowej (muzycznej! przestępczej...), co może wskazywać, że młody człowiek został wciągnięt]! do bandy lub innej grupy nieformalnej.

We wszystkich tych przypadkach obserwujemy empirycznie jakie! zjawisko, które jest wskaźnikiem czegoś, czego nie obserwujemy, czegJ się tylko domyślamy. Wnioskujemy więc o istnieniu jakiegoś zdarzenial szukamy jego potwierdzenia, szukamy innych faktów (wskaźników), któni potwierdziłyby istnienie domniemywanej cechy. Widząc kogoś leżącego! na ulicy domniemamy, że jest pijany. Ten człowiek może być jednaki i, in Szukamy więc innego wskaźnika cechy opilstwa. Tradycyjnie h<I/h lo woń alkoholu. Jeśli jej braknie - znaczy to, że wystąpiło i m i l o choroby, a nie opilstwa.

Wychowawcza może domyślać się w swojej placówce istnienia tzw. i,,iiticgo życia, zauważył bowiem określone zachowanie młodzieży np.

.......'poczynania jedzenia zanim nie rozpocznie tego przywódca czy inni

i . ,,ludzie”. Aby zyskać potwierdzenie istnienia takiego faktu musi ii ii często żmudnie innych zdarzeń (wskaźników) wskazując, że istotni ,i forma życia w placówce wystąpiła.

I akie wskaźniki nazywane bywają czasem wskaźnikami inferencyj-m ml. ile jest to szczególny przypadek wskaźnika empirycznego. Podkre-' nr ich odrębności i szczególności w badaniach pedagogicznych byłoby * 11 im owe z tej racji, że większość procesów poznawczych i schematów uh kowania przebiega wedle takich właśnie reguł. To grozi popełnie-n ni pomyłki albo co najmniej zawężeniem prawa do generalizacji. Ale i. ule laka jest natura poznania społecznego, lo iwierdzenie wymaga krótkiego komentarza. Otóż w badaniach ₍ ' u "1'icznych, szerzej, również społecznych wskaźnik W może wska-ui< /piwisko Z, ale także może wskazywać zjawisko T. Pewna suma i i ma i zachowań dziecka będzie wskaźnikiem jego przynależności do , ipi nieformalnej i pewna grupa tych samych faktów i zachowań może w i i/ywać na zaburzenia funkcji rodziny bez przynależności do bandy, ł    i¹11 przykładu dostarczają badania nad młodzieżą wiejską na studiach,

i i ' doim ilość faktów (wskaźników) wskazuje, że zaniżone aspiracje są nikleni poziomu funkcjonowania szkoły wiejskiej, ale te same wskaź-|i 11 u świetle doświadczenia i znanych teorii zdają się dowodzić iż i vnn leży w warunkach materialnych tej młodzieży. I niczego nie n iiiln łatwo sformułowany sąd, że oba zjawiska mają w tym swój u i 11| Spory wokół problemu trwają od dawna.

I 'la nas wypływa z tych przykładów ważne doświadczenie i praktycz-pula Wszystkie twierdzenia, jakie budujemy w naukach społecz-n h w oparciu o empiryczną rejestrację wskaźników mogą być iituMi/one ryzykiem błędu.

K Insyfikacja jako narzędzie poznania

W mód prawideł racjonalnego postępowania znaidnipn-"' w/ ---------