CCF20081016033

luźnej rozmowy badający usiłuje przez stosowne jej ukierunkowanii' uzyskać interesujące go dane. Odmianą takiego wywiadu jest wywiml jawny nieformalny, a właściwie wywiad ukryty formalny. Różnica poleci na tym, że badany, orientując się w fakcie prowadzenia z nim wywiadu, nie jest poinformowany o właściwym jego przedmiocie. Wywiady lc wymagają dużej sprawności pamięciowej i zręcznego posługiwania się pytaniami rozpoznawczymi.

Bywają jeszcze wywiady indywidualne i zbiorowe, w zależności od liczby osób biorących jednorazowo udział w wywiadzie. Wywiad zbioru wy ma uzasadnienie wówczas, gdy przedmiotem badań są opinie lub fakI\ jednorodnej grupy np. dotyczące uczestników zajęć świetlicowych, km sów dokształcających itp. Uzyskujemy wtedy wiedzę obszerną i w mi;uv wszechstronną, nie stwarzającą jednak możliwości oceny rozkładu po szczególnych opinii i podstaw, reprezentatywności i znaczenia poszc/i gólnych zagadnień. Należy też pamiętać, że wywiadom zbiorowym town rzyszą pewne emocje dodatnie i ujemne, mogące mieć znaczenie dlii wiarygodności badań - np. skrępowanie obecnością innych lub psychoyn zbiorowa, wyrażająca się w wyolbrzymianiu lub przeinaczaniu faktów,

Wywiad, jak podkreślaliśmy już niejednokrotnie, daje bardzo cenny materiał poznawczy. Stosujemy go tam, gdzie pragniemy poznać postawy motywacje, zależności; tam, gdzie nie możemy uzyskać pełnej wiedzy o badanym przedmiocie na innej drodze (obserwacji, ankiety, badaniu dokumentów); kiedy zależy nam na pogłębionym poznaniu środowisku wychowawczego, kiedy pragniemy poznać możliwości jego zmiany luli modelowania dla potrzeb określonych celów wychowawczych.

5.3. Ankieta

Ankieta jest do tego stopnia niesamodzielną techniką gromadzeniu dokumentów, że wielu socjologów i pedagogów nie wymienia jej w opisu technik badawczych. Jest to bowiem szczególny przypadek wywiadu. Oil wywiadu właściwego odróżniają ankietę 3 cechy: a) stopień standaryzacji pytań, b) zakres i „głębokość” problematyki, c) zasady jej przeprowadził nia i związane z tym różnice dystansu społecznego między badanym a badającym.

Ankieta zatem, jest techniką gromadzenia informacji polegająca na wypełnieniu najczęściej samodzielnie prze/

'•Iilliego specjalnych kwestionariuszy na ogół o wysokim stopniu standa-tr.ji w obecności lub częściej bez obecności ankietera.

Pytania ankiety są zawsze konkretne, ścisłe i jednoproblemowe. Naj-• i m icj też pytania są zamknięte i zaopatrzone w tak zwaną kafeterię, ill zestaw wszelkich możliwych odpowiedzi. Ankieta dotyczy najczę-> | wąskiego zagadnienia bądź problemu szerszego rozbitego na kilka iiilnicń szczegółowych. Szuka się więc ścisłych skategoryzowanych, |i ilnoznacznych i porównywalnych danych na temat jednego zagadnienia. ■ i względu na wysoki stopień kategoryzacji ankieta staje się podstawo-ni narzędziem kontaktu badanego z badającym. Może być wypełniana i - ' / samego respondenta bądź przez badającego. Wypełnienie ankiety . b pa na podkreśleniu właściwej odpowiedzi lub stawianiu określonych " >kńw przy odpowiednich zadaniach kafeterii.

kafeterie bywają zamknięte i półotwarte oraz koniunktywne i dys-ImilUywne. Kafeterią zamkniętą nazywamy ograniczony zestaw możli-‘ ' li odpowiedzi, poza które odpowiadający wyjść nie może, lecz tylko Inna wśród możliwości, jakie daje sformułowany zestaw. Kafeterią i tiul wartą nazywamy taki zestaw możliwych do wyboru odpowiedzi, ni zawierają jeden punkt oznaczony zazwyczaj słowem „inne”, pozwa-¹ <| o y na zaprezentowanie swej odpowiedzi, jeśli nie mieści się w żadnym i|'ioponowanym sformułowaniu. Np. w pytaniu: „Jakie motywy skłoniły

...... ią) do podjęcia studiów zaocznych”, kafeteria przedstawiać się może

i a, pnjąco: „poprawa sytuacji materialnej, pragnienie awansu, pragnienie iIłiicsicnia kwalifikacji, - inne...”. Kafeteria koniunktywna pozwala na In unie kilku możliwych odpowiedzi, dając potem możność obliczenia ilolliwości wyboru poszczególnych odpowiedzi, a tym samym utwo-■ iii;i hierarchii. Przykładem kafeterii koniunktywnej może być wyżej Iuczona lub np. następująca: „Jakim zajęciom oddajesz się najchętniej isic wolnym? - lekturze książek, czasopism, - oglądaniu telewizji, nu liiiiiiu radia, - majsterkowaniu lub innym zajęciom miłośniczym, -'innganiu w gospodarstwie domowym, - zabawom z kolegami, - cho-i i ulu do kina, - inne...”.

Ankieta jest niezastąpiona w badaniach pedagogicznych jako narzę-i. poznawania cech zbiorowości, faktów, opinii o zdarzeniach, danych Imwych. Trudniej zaobserwować przy jej pomocy bardziej złożone ililrmy środowiska wychowawczego. Nie w pełni może być wykorzy-niii do poznawania układów i zależności społecznych, przebiegu i uwa-

87