CCF20081206004

CZĘŚĆ I. Zadania szkoły

i możliwości pedagogiki

Colo lektury:

l*o przeczytaniu tej części:

będziesz znal i rozumiał podstawowe pojęcia używane w publikacjach pedagogicznych i metodycznych;

-    będziesz wiedział, jakie są najnowsze tendencje pedagogiczne i jakie nurty myślenia przeważają wśród osób interesujących się oświatą i pedagogiką;

-    będziesz się orientował w różnych podejściach do celów kształcenia i wychowania;

-    będziesz miał podstawowe wiadomości na temat kontrowersji, czy wychowanie jest zastosowaniem nauki czy też sztuką.

Lektura tej części powinna Ci również ułatwić:

-    wyrobienie sobie umiejętności krytycznej lektury tekstów pedagogicznych;

-    sformułowanie sobie własnego stanowiska na temat charakteru szkoły, jaki najbardziej by Ci odpowiadał;.

-    określenie własnych preferencji co do celów wychowania, umiejętności przedstawienia tycli celów i ich obrony z użyciem odpowiednich argumentów.

Rozdział I . Podstawowe pojęcia i terminy używane w pedagogice

1.1. Wprowadzenie

W jednej z amerykańskich książek pedagogicznych przedstawiających sytuacje nauczycieli spotkałem się z opinią, że nauczyciele, w przeciwieństwie do innych grup zawodowych, takich jak na przykład lekarze, nic dysponuje/ precyzyjnym i jednoznacznym ji/zykieni do opisu problemów, z którymi mają do czynienia. Stąd trudno dotyczące icli sprawy przedstawić w zobiektywizowany sposób, dobrze sformułować prośbę o radę czy udzielić tej rady tak, aby była jasna i zrozumiała. Z tego rodzaju opinią trzeba się zgodzić. Rzeczywiście jest właśnie tak, jak przedstawił to ów autor.

Wymienia się zwykle dwie przyczyny takiego stanu rzeczy. Po pierwsze, większość wyrazów, jakimi posługuje się pedagogika, to słowa występujące także w języku potocznym. Nawet wyrazy będące w powszechnym obiegu są dalekie od jednoznaczności. Po drugie, młodość czy pewna niedojrzałość pedagogiki jako nauki sprawiła, że nic umiała ona doprowadzić do uporządkowania używanych w niej zestawów terminów Niektórzy jednak podkreślają, ż.e skodyfikowanie języka pedagogiki dla potrzeb nauki musiałoby ją oderwać od znaczeń potocznych, a więc

Definicja „wychowania”

Wyznaczniki

wychowania

Socjalizacja

Trzy znaczenia słowa „wychowanie”

i „/.wykIcku" życia, w jakim ic poloezne zmiezenia występu. Tymc/.a sem pedagogika, klóra nie może skutecznie komunikować z ludźmi, nie jest w stanic pełnie swojej roli społecznej.

Bion|C to wszystko pod uwagę uznałem za właściwe przedstawić różne znaczenia terminów, jakimi będę się posługiwał dalej w pracy, zaznaczajcie tylko. w jaki sposób sam będę je rozumiał w dalszym ciągu tego opracowania.

1.2. Wychowanie

Zacznijmy od słowa „wychowanie". Rozumie się przez nie „świadomie organizowaną działalność społeczną, opartą na stosunku wychowawczyni między wychowankiem a wychowawcą, której celem jest wywoływanie zamierzonych zmian »' osobowości wychowanku. Zmiany te obejmuj;) zarówno stronę poznawczo-instrumentalną. związaną z poznaniem rzeczywistości i umiejętności;) oddziaływania na ni;), jak i stronę emocjonalno--motywacyjn;), która polega na kształtowaniu stosunku człowieka do świata i ludzi, jego przekonań i postaw, układu wartości i celu życia"¹. Podstawowym wyznacznikiem wychowania jest fakt. iż jest ono świadome i celoweczyli intencjonalne - tak też będzie ono rozumiane w tej pracy. Potocznie używa się często słowa „wychowanie" na określenie również działań nicintencjolanych. na przykład wtedy, gdy ktoś mówi. że „praca w przedsiębiorstwie prywatnym wychowuje a w państwowym demoralizuje". W języku nauk społecznych wszelkie nieintcncjónalnc wpływy otoczenia nazwie się raczej socjalizacj;| czy „spontaniczną socja lizacji)" a nic wychowaniem. Z drugiej strony w języku potocznym, ale też i w niektórych pracacli naukowych, przejawia się tendencja do trak towania jako wychowania tylko działań mających na celu wywołanie zmian w obrębie wartości czy emocji. Wyrazem takiego nastawienia bywa postulat, by „szkoła nie tylko kształciła, ale i wychowywała".

Mamy więc sytuację, w której społeczeństwo używa słowa „wychowanie" w trzech znaczeniach. Są one następujące:

-    znaczenie pierwsze - wszelkie nieintencjonałne działanie społeczne jakoś formujące człowieka (znaczna część naukowców zamiast wychowania w tym znaczeniu mówi o „socjalizacji");

-    znaczenie drugie - wszelkie działanie podejmowane intencjonalnie w celu formowania człowieka;

-    znaczenie trzecie - działania podejmowane intencjonalnie w celu formowania tych aspektów osobowości człowieka, które związane są z wartościami i emocjami, a więc na przykład kształtowanie postaw do innych ludzi, różnych obiektów, idei abstrakcyjnych i samego siebie.

W tej pracy pisząc „wychowanie" będę miał najczęściej na myśli trze cie rozumienie lego terminu. Celem pracy nic jest zagłębianie się w analizę wychowawczej zawartości treści nauczanych na poszczególnych przedmiotach, ale ukazanie swoistych problemów wychowawczych związanych z prowadzeniem lekcji z różnych przedmiotów. Ewentualne użycie słowa „wychowanie" w szerszym znaczeniu będzie zaznaczane.

W zależności od tego. kto planuje i podejmuje działalność wychowawczą, możemy mówić o wychowaniu w różnych instytucjach, np.

Okoń W.. \lownik /iciIiikiwic:m Wyil. ł. /AK. W;irs7.jiw;i 2001. s. 445