CCF20081206005

I )/loil/lin wydumaniu

Relacja wychowawcza

Saniowychowywanie

Zastanów si(’...

w szkole. w rod/,lnie, w drużynie harcerskiej, w domu dziecku iIp.. przy czym często ilir używa się przybitka „w”, tylko mówi się o wychowimiu harcerskim, rodzinnym czy przedszkolnym.

Tradycyjne wyodrębnione dziedziny szeroko rozumianego wychowania to werbowanie umysłowe (intelektualne), wychowanie moralne (lub spolecz-no-moralnc). wychowanie obywatelskie, estetyczne \ fizyczne. W każdym systemie szkolnym te dziedziny st) - choć w różnym natężeniu - obecne.

Warto zdawać sobie sprawę z tendencji do „rozmnażania" liczby rodzajów wychowania wyodrębniając na przykład wychowanie muzyczne, plastyczne, obronne, patriotyczne, seksualne itp. Niezależnie od tego, wychowanie często znajduje się w połączeniu z wyrazem, który ukazuje treść ideowego oddziaływania, np. wychowanie socjalistyczne, wychowanie świeckie, wychowanie katolickie. Istnieją również określenia, gdzie wychowanie jest uwikłane w zwroty ukazujące charakter czy metodę działań, jak np. wychowanie przez pracę czy wychowanie zespołowe, tj. takie, gdzie do jednostki ludzkiej trafia się za pośrednictwem grupy.

Wychowywanie zakłada istnienie osoby wychowującej i osób lub osoby ii;i>-chowywunej. Aby wychowywanie mogło się odbywać, musi między nimi zaistnieć pewien rodzaj kontaktu, który nazwiemy relacją wychowawczą. Polega ona na tym, że osoba wychowująca ma pewien zestaw poglądów na temat celów i sposobów, jakich należy używać w celu wychowywania, podejmuje pewne działania, aby tc cele uzyskać, a os.oba wychowywana jakoś akceptuje sygnały wysyłane w stosunku do niej i wpływy na nią wywierane.

W związku z tym należy rozważyć, na czym polega samowychowanie. W sprawie nauczania istnieje pogląd, że nauczanie skuteczne to takie. które ma intencje wywołania uczenia się i w istocie powoduje to, że uczeń wkłada pracę w celu opanowania materiału. Podobnie jest z wychowaniem. Miody człowiek podejmujący działania samowychowawcze też pozostaje w relacji wychowawczej. Pozostaje on w tej relacji albo w sposób bezpośredni, choć niekoniecznie częsty z wychowawcą, który zachęcił go do samowychowania, pokazał drogę, wskazał sposoby i metody, albo w sposób pośredni, z, książkami czy innymi przekazami kultury, które w ten czy inny sposób skłaniają go do pracy samokształceniowej. Pamiętajmy więc, że najbardziej skuteczne działaniu wychowawcze to takie, które wywołują samowychowanie.

Jakie zalety a jakie wady związane są z faktem, że słowo „wychowanie" może być używane w licznych znaczeniach?

1.3. Nauczanie

Innym terminem o charakterze podstawowym, klóry stale będzie obecny w tej pracy, jest nauczanie. Według słownika W. Okonia jest to „planowa i systematyczna praca nauczyciela z uczniami niu/ticu na celu ter wołanie pożądanych, trwałych zmian ir ich postępowaniu, dyspozycjach i cii lej osobowości - pod wpływem uczenia siy I opanowywaniu wiedzy, przekazywaniu wartości i działań praktycznych. Nauczanie jest działalnością intencjonalną, znaczy to, że jego intencją jest wywołanie uczenia się jako czynności podmiotowej samych uczniów..."-'

' Okoń W., lip” cii., s. 2M

IkTmicjil „naliczania''

Nauczanie przedmiotowe a nauczanie łączne

Metody podające i poszukujące

Cztery grupy metod nauczania

Nauczanie wielostronne

/ustano ir aap...

Termin „nauczanie'' występuje najczęściej razem zc słowem określa jącym przedmiot czy treści będące obiektem nauczania, np nauczanie matematyki czy ortografii. Gdy mamy do czynienia z takim właśnie podziałem treści nauczania na poszczególne przedmioty, mówimy o na itczariin przedmiotowym. Nauczaniu przedmiotowemu przeciwstawia się nauczanie łączne. zwane też całościowym lub globalnym. Polega ono na przerabianiu określonych całości tematycznych, czasem budowanych na podstawie zjawisk możliwie bliskich życiu ucznia. W tych całościach tematycznych występuj.) powiązane ze sobą różne treści, tradycyjnie wchodzące w skład rozmaitych przedmiotów.

W polskich szkołach dominujące jest nauczanie przedmiotowe. Po wprowadzeniu reformy jednak starano się niektóre przedmioty zintegrować. aby tworzyły bardziej spójny obraz świata, czego przykładem jest przyroda czy historia i społeczeństwo. Także w nauczaniu innych przedmiotów, próbuje się pokazać, jak ich treści wzajemnie się przenikają.

Czasami wyodrębnia się pewien typ nauczania ze względu na wiek osób nauczanych, np. ntmezonie elementarne (lub początkowe lub wczesnoszkolne, w Polsce po wprowadzeniu reformy zintegrowane) czy nauczanie dorosłych.

Jeśli idzie o rodzaje nauczania wyodrębnione ze względu na metody, to najstarsze jest tzw. naliczanie /lodujące. Polega ono „na dostarczeniu uczniom przez nauczyciela lub źródła drukowane gotowej wiedzy do zapamiętania oraz na przyswajaniu jej przez uczniów".¹ Ponieważ dawno dostrzeżono ułomności tej metody nauczania, od lat poszukuje się metod, które bardziej niż nauczanie podające wywoływałyby samodzielność i ak tywność uczniów. „Ze względu na wielkie bogactwo metod nauczania i ciągle pojawianie się nowych metod ich klasyfikacja nie została ujednolicona. Dawny podział na metody podające i poszukujące okazał się wąski, zaczęto więc poszukiwać nowych. (...) Podział najbardziej pełny obejmuje 4 grupy metod nauczania, którym odpowiadają 4 rodzaje uczenia się: I) metody podające (uczenie się przez przyswajanie), 2) metody problemowe (uczenie się przez odkrywanie), 3) niełady waloryzacyjne (uczenie się przez przeżywanie). 4) metody praktyczne (uczenie się przez działanie)".'

We współczesnej pedagogice istnieje tendencja, by nic poszukiwać jakiejś jednej cudownej metody do zastosowania we wszystkich warunkach, ale by starać się elastycznie stosować różne metody w zależności od celów, jakie stoją przed nauczaniem.

Wyrazem tego jest koncepcja nauczania wielostronnego, która w ujęciu W. Okonia oznacza nauczanie, ir którym stosuje sie zróżnicowane niełady i środki, umożliwiające uczącym sie przyswajanie gotowych wiadomości. rozwiązywanie problemów, przeżywanie wartości oraz bezpośredni udział tr przekształcaniu otoczeniu.

Istotą skutecznych działań nauczających jest doprowadzenie do tego, by uczniowie sami nauczyli się materiału, jaki prezentuje im nauczyciel. Powstaje więc pytanie - czym jest uczenie się?

Jeśli od dobrych kilkudziesięciu lat liczni ludzie krytykują tzw. „nauczanie podające", to jakie powody wpływają na to. że ciągle jest ono powszechnie stosowane?

' < iIYim w «tp • u <• Bs ¹ Ok.Hł w tl|l i II