CCF20081206071

drugie, trzeba stopniowo dążyć do osiągnięcia porównywalności etapów kształcenia oraz do równoważności i wymienialności dyplomów.

Nie ma jednego dokumentu, określającego zalecenia dla oświaty w rozwiniętych krajach Zachodu. Różne ważne instytucje międzynarodowe formułują jednak istotne sugestie, które będę chciał w tym tekście przedstawić.

Instytucje międzynarodowe formułujące sugestie dotyczące oświaty

Pierwsza instytucja to Komisja Europejska w Brukseli i jej departament o nazwie „Edukacja, trening i młodzież".

Druga instytucja to UNESCO i jego trzy placeiwki badawcze: Międzynarodowe Biuro Edukacji w Genewie, Międzynarodowy Instytut Planowania Oświaty w Paryżu oraz Instytut Edukacji w Hamburgu.

Trzecia instytucja to Centrum Badań i Innowacji Edukacyjnych (CE-Rl) przy OECD. Centrum Badań i Innowacji Edukacyjnych prowadzi ważne badania porównawcze, których rezultaty umożliwiają potem decydentom rozwiązywanie złożonych problemów oświatowych.

Czwarta instytucja to Rada Europy w Strasburgu i jej departament zajmujący się edukacją. W latach 1991- 1996 pracował tam zespól roboczy mający na celu poszukiwanie wspólnych standardów kształcenia średniego dla Europy.

Postulaty uwzględniane przy planowaniu rozwoju edukacji

Na podstawie różnego rodzaju oficjalnych dokumentów można sporządzić spis zagadnień, z których wynikają postulaty zmian w oświacie. Te właśnie postulaty traktowane są na świecie, a szczególnie w rozwiniętych krajach europejskich jako wytyczne działań na przyszłość.

Na Zachodzie ludzie zajmujący się oświatą są zwykle świadomi wagi tych postulatów, co jednak nie oznacza, iż wszyscy w równym stopniu je akceptują i realizują.

A oto zestaw zagadnień, które warto brać pod uwagę przy rozważaniu przyszłości edukacji.

1. Niezbędne jest długofalowe planowanie rozwoju

oświaty

W ciągu ostatniego ćwierćwiecza obserwujemy na całym święcie zwiększenie się roli edukacji, która coraz częściej jest traktowana jako czynnik wpływający w ogromnym stopniu na dobrobyt, rozwój i jakość życia obywateli w różnych krajach globu. Liczne zapowiedzi pozwalają sądzić, że proces ten w jeszcze większym stopniu kształtować będzie oblicze epoki, która jest przed nami.

Oświaiowcy wszędzie myślą o tym, jakie wykształcenie będzie najbardziej przydatne młodym ludziom w przyszłości. Prowadzi się badania nad określeniem „kluczowych kompetencji" potrzebnych każdemu człowiekowi w XXI wieku.

Są ludzie, którzy sądzą, że nasz obecny „początek wieku” nie sprzyja długofalowemu planowaniu, bo skutki różnych zjawisk już istniejących oraz wynalazków, których jeszcze nic ma. będą tak wielkie, iż żadne prognozy dotyczące przyszłości nie mają sensu. Inni uważają jednak, iż nowa sytuacja „niepewności" jest jakoś klarowna, bo „przygotowanie do dania sobie rady z niepewnością" dą się traktować jako zadanie, któremu można sprostać.

Zadania szkoły

Dziś zadanie szkoły polega na tym, by wyposażyć młodego człowieka w umiejętność dawania sobie rady z tym, co nieprzewidywalne Nikt nie jest w stanie przewidzieć, jaki będzie świat za 25 lal. bo nikt nie wie.

jak bardzo nasze życie przetworzy się pod wpływem nowych technik informatycznych. Nie wiemy, co przyniesie zwiększający się rozziew między krajami bogatymi a biednymi. Nie wiemy, czy nie grozi nam wojna między cywilizacjami. Można sądzić, że lak głębokich zmian w oświacie, jakie nas czekają w najbliższym ćwierćwieczu, nie przechodził jeszcze żaden system edukacyjny na ziemi.

Czego nic wiemy...

Bez względu na wszystkie niepewności, kraj reformujący oświatę musi mieć dalekowzroczną wizję, umieć tę wizję społeczeństwu przekazać i ludzi do niej przekonać.

2.    Szkoła powinna przygotowywać do samokształcenia

Samokształcenie jako kryterium skuteczności

Wyrobienie umiejętności i predyspozycji do samokształcenia może być niedługo traktowane jako ważniejsze kryterium skuteczności pracy szkoły niż przyswojenie przez ucznia konkretnych wiadomości. Minęły czasy, w których szkoła mogła wyposażać swych absolwentów w wiedzę i umiejętności przydatne na cale życie. Zbyt trudno przewidzieć przyszłość by mieć pewność, co się przyda. Stąd wzrasta znaczenie metau-miejętności samokształcenia się.

Samokształcenie stanie się niezbędne w dostosowywaniu się do zmiennych potrzeb rynku pracy. W licznych tekstach oświatowycli znajdujemy przypuszczenie, że człowiek w XXI wieku będzie musiał wielokrotnie zmieniać pracę i przy każdej takiej zmianie będzie musiał pcw nych rzeczy uczyć się od nowa.

Co jest konieczne dla samokształcenia

Jeśli więc samokształcenie potraktujemy jako szczególnie ważną mc taumiejętność. to dla nowej, zmieniającej się szkoły wynika z. tego wiele nowych zadań. Do samokształcenia trzeba się przygotować, a najlepsze przygotowanie to wielokrotne ćwiczenie sytuacji, w której uczeń planuje naukę własną i potem sam się uczy. Przygotowanie do samokształcenia to nauka planowania działań, wyrobienie umiejętności poszukiwania i krytycznego wykorzystania źródeł informacji (biblioteki, katalogi, poradnie, informatory, encyklopedie, podręczniki, internet), wyrobienie umiejętności korzystania ze źródeł (np. jak notować) oraz nauczenie się analizowania i syntetyzowania danych.

Kola nauczyciela

Wobec konieczności wyrabiania tej metaumiejętności zmienia się rola nauczyciela - mniej ważne jest dostarczanie wiadomości, a bardziej istotne asystowanie uczniowi w procesie tworzenia i realizacji programu samokształcenia.

3.    Trzeba rozwijać wychowanie obywatelskie i nauczać

o prawach człowieka

Coraz częściej spotykamy się z przeświadczeniem, że wychowanie obywatelskie jest bardzo istotnym elementem edukacji. Nie istnieje jeden problem „bycia obywatelem" stanowiący cel edukacji, nie ma też powszechnie obowiązujących dróg realizacji wychowania obywatelskiego. Przy wielkiej różnorodności przyjętych stylów wychowania obywatelskiego w różnych krajach jest jeden czynnik łączący odmienne podejścia - to koncentracja uwagi na prawach człowieka.

Wychowanie obywatelskie to nie tylko przyswojenie wiedzy o funkcjonowaniu społeczeństwa i państwa, ale także nabycie umiejętności porozumiewania się i kooperacji z. innymi ludźmi. Kooperacja zakłada porozumiewanie się. Przygotowanie do życia to więc umiejętność dyskutowania.