CCF20081215023

379

Czynność myślenia

problemem. Aby rozwiązać ją, muszą oni samodzielnie stworzyć nową metodę przestawiania żetonów. Przeciwnie, osoby, które już kiedyś rozwiązywały podobne zadanie, osiągną sytuację końcową w sposób mechaniczny. Tak więc układanka Puszkina jest problemem tylko dla niektórych osób. ł^Jie znając zasobu wiedzy człowieka, nie możemy powiedzieć, czy jakieś zadanie — nawet bardzo skomplikowane — będzie dla mego problemem. Problem jest bowiem określoną relacją między zadaniem a zasobem wiedzy człowieka.

2i Zgodnie z podaną uprzednio definicją problemy są zadaniami wymagającymi myślenia produktywnego, które wzbogaca wiedzę człowieka i pozwala mu rozwiązać problem. Tak na przykład w łamigłówce z żetonikami myślenie to umożliwia stworzenie nowej nie znanej podmiotowi metody przestawiania żetoników. Ale wbrew poglądom niektórych autorów, w skład czynności rozwiązywania problemów wchodzi nie tylko myślenie produktywne, lecz również myślenie reproduktywne, procesy pamięciowe, motoryczne itp. Relacje między różnymi procesami a czynnością myślenia przedstawia rysunek 120. Z rysunku tego wynika, że proces myślenia produktywnego zachodzi tylko w trakcie rozwiązywalna problemów: nie można myśleć produktywnie w sytuacjach, w których nie występują problemy. Inne zaś procesy, takie jak myślenie reproduktywne, przypominanie, wykonywanie ruchów zewnętrznych itd. mogą zachodzić zarówno w sytuacjach problemowych, jak i w sytuacjach bezproblemowych.

Rys. 120. Składniki czynności rozwiązywania problemów. Myślenie produktywne, które zachodzi tylko w sytuacjach problemowych; myślenie reproduktywne, procesy pamięciowe i procesy motoryczne, które występują zarówno w sytuacjach problemowych, jak i nieproblemowych, takich jak wykonywanie zadań mechanicznych.

Chcemy podkreślić, że aczkolwiek myślenie produktywne odgrywa najważniejszą rolę w rozwiązywaniu problemów, to jednak nie można zapominać o znaczeniu innych procesów wchodzących w skład omawianej czynności. O powodzeniu uczonego decyduje nie tylko zdolność wysuwania hipotez, lecz również takie umiejętności, jak odczytywanie zapisów na aparatach naukowych, zastosowanie algorytmów matematycznych w celu dokonania odpowiednich obliczeń, sprawność manualna niezbędna w czasie wykonywania operacji chirurgicznej czy jakiejś próby technicznej itd. Procesy pamięciowe, motoryczne itp. odgrywają ważną rolę w rozwiązywaniu problemów. W związku z tym