CCF20081226010

744

Zbigniew Pietrasiński

dostępne dla przeciętnego dziecka w danym wieku, lecz zbyt trudne dla ogółu dzieci o rok młodszych, a zarazem zbyt łatwe dla dzieci starszych. Binet przyjął, że jeśli np. dziecko ośmioletnie rozwiąże testy przeznaczone w tej skali dla dzieci ośmioletnich, jego „wiek umysłowy” wynosi osiem lat i jest równy wiekowi chronologicznemu. Gdy zaś inne dziecko ośmioletnie potrafi również rozwiązać testy przeznaczone dla dzieci dziewięcio- i dziesięcioletnich, wówczas jego wiek inteligencji wynosi io lat, jest więc wyższy od wieku chronologicznego. Podobnie niektóre dzieci mogą wykazywać wiek inteligencji niższy od osiągniętego wieku życia.

Wiek umysłowy oznacza więc — według Bineta — poziom rozwoju inteligencji wyrażony jako równowartość wieku życia, w którym przeciętne dziecko osiąga ten poziom. Psycholog niemiecki W. Stern zaproponował, aby wiek inteligencji podzielić przez wiek życia i w ten sposób uzyskał wskaźnik zwany ilorazem inteligencji (I.I.) Wzór na obliczenie I.I. jest następujący:

I.I.

ioo

Wiek umysłowy Wiek życia

Mnożnik ioo pozwala uniknąć ułamków i wyrazić przeciętny I.I. liczbą ioo. Gdy np. dziecko ma io lat życia, a jego wiek inteligencji wynosi 12 lat, iloraz inteligencji wyraża się liczbą 120. Według skali rozpowszechnionej wśród psychologów anglosaskich, wartości I.I. od 90 do 109 odpowiada inteligencja przeciętna, reprezentowana przez około połowę populacji. I.I. poniżej 70 charakteryzuje osoby umysłowo niedorozwinięte, jeżeli pokrywa się z innymi wskaźnikami tego niedorozwoju (takimi jak nieprzemijające zahamowanie rozwoju umysłowego, niedojrzałość społeczna itp). Pełna skala porównawcza podana jest w tabeli 1.

Jak wynika z tej tabeli, rozkład I.I. jest mniej więcej normalny.

I.I. uważano początkowo za wartość stałą, charakteryzującą danego osobnika w ciągu całego życia. Kryło się za tym założenie o niezmienności i biologicznym zdeterminowaniu poziomu inteligencji. Z czasem okazało się, że stałość I.I. jest zjawiskiem rzadkim. I.I. z reguły zmienia się, choć zwykle w umiarkowanych tylko granicach. Przyczyną tych zmian są błędy pomiaru, nierównomierność rozwoju umysłowego, zmiany warunków uczenia się.

Pomiar I.I. jest praktycznie możliwy jedynie do wczesnego okresu wieku młodzieńczego. Już od 13 roku życia dziecka w wynikach większości standardowych testów nie stwierdza się istotnej i stałej poprawy z biegiem lat. Ludzi dojrzałych nie udaje się zróżnicować pod względem „wieku umysłowego”, mierzonego tymi testami. W związku z tym ocena inteligencji musi się opierać na normach obliczonych na podstawie odchyleń wyników indywidualnych od średniej dla danej populacji. Najczęściej stosowane są normy centylowe, jednak niektórzy psychologowie, kierując się m.in. możliwością, ułatwienia porównań, także w badaniach dorosłych posługują się terminem I.I., nadając mu z konieczności odpowiednio zmienione znaczenie. Jest to tzw. dewiacyjny iloraz inteligencji, stosowany m.in. w bardzo rozpowszechnionej Skali Inteligencji dla Dorosłych D. Wechslera. Wynik testowy równy wartości przeciętnej dla danej populacji