CCF20081226002

736

Zbigniew Pietrasiński

zapowiada rozbudowę ogólnej i wszechstronnej teorii zdolności, wykorzystującej osiągnięcia innych działów psychologii i wyjaśniającej mechanizmy funkcjonowania oraz rozwoju zdolności. Najbardziej ważkim krokiem w kierunku takiej teorii jest opublikowana w 1971 r. monografia, której autorem jest uczeń C. Spearmana, Raymond B. Catt-tell, znany dotychczas jako badacz i teoretyk osobowości. Na uwagę zasługuje również monografia W.A. Krutieckiego o zdolnościach matematycznych (1968), która łączy testowe badania zdolności z psychologią rozwiązywania problemów.

Czynniki sprawności działania

Zdolnościami nazywamy takie różnice indywidualne, które sprawiają, że przy jednakowej motywacji i uprzednim przygotowaniu poszczególni ludzie osiągają w porównywalnych warunkach zewnętrznych niejednakowe rezultaty w uczeniu się i działaniu. Na czym polegają te różnice? Zadowalająca odpowiedź jest sprawą przyszłości. Odpowiedź w pełni konkretna pozwoli za każdym razem zastąpić lub uzupełnić słowo „zdolność” przez podanie odpowiedniej charakterystyki procesów psychicznych lub fizjologicznych albo nawet ich fizykochemicznych uwarunkowań, które wpływają na sprawność takich lub innych czynności człowieka. Drogą do takiej wiedzy jest systemowa i coraz pełniejsza analiza wszystkich uwarunkowań różnic w sprawności działania. Uwarunko-

Czynniki sprawności działania podmiotu (C S)

Rys. 226. Uwarunkowania sprawności działania.

wania te nazwiemy czynnikami sprawności działania (CS). Dzielą się one na podmiotowe (CSp) oraz zewnętrzne, środowiskowe (CSz). W każdej z tych klas wyróżniamy najogól-^v niej czynniki instrumentalne oraz motywacyjne. Klasyfikację tę przedstawia rysunek 226.

Tradycyjna problematyka zdolności stanowi więc zaledwie fragment znacznie obszerniejszego zagadnienia uwarunkowań sprawności działania podmiotu i może być rozwiązywana z pełnym powodzeniem jedynie w tym obszerniejszym kontekście.