CCF20090214073

grupę nauk), odróżnioną od innych zasadniczo — gdyż odróżnioną z najbardziej radykalnych zasad z istoty płynących”. W ten sposób każda z nauk ugruntowana byłaby przez eidetyczną analizę, ujawniającą istotę przedmiotów — a więc konieczne cechy, dzięki którym są one tym, czym są — składających się na dziedzinę tej nauki. Dzięki tego rodzaju refleksji nauki mogłyby stać się w pełni racjonalne¹, w pełni mogłaby się rozwinąć ich metoda badań, możliwa stałaby się także ich właściwa klasyfikacja², gdyż podział nauk zostałby przeprowadzony zgodnie z podziałem, który występuje w samym świecie, jeszcze przed wszelką nauką*. A zatem można by również rozstrzygnąć kwestię ich wzajemnego stosunku, w tym także interesujący tu nas problem wzajemnego stosunku nauk przyrodniczych i humanistycznych, ich metod i dziedzin: wnieść nieco porządku do „tak bardzo zajmujących współczesność zagadnień spornych — dotyczących wzajemnego stosunku wielkich grup nauk, jakie oznaczają nazwy przyrodoznawstwo, psychologia i humanistyka”¹®.

Oczywiście wiedzy o tym podziale świata na regiony nie możemy czerpać z empirii. Aby rozróżnić treść naszego doświadczenia według ich podobieństwa lub odmienności, musimy bowiem uprzednio dysponować kryterium, według którego dokonujemy takiego rozróżnienia. Empiryczna analiza przedmiotów doświadczenia, badająca występujące między nimi różnice i podobieństwa, jest możliwa tylko dlatego, że są one już uprzednio jakoś, wedle jakiejś miary uporządkowane. To wstępne uporządkowanie danych doświadczenia stanowi warunek, by doświadczane przedmioty mogły stać się przedmiotami nauki. Poprzedza ono zatem wszelką naukę i z góry wyznacza jej określoną dziedzinę.

Husserl uważa, że każda nauka posiada pewną właściwą sobie dziedzinę, pewien właściwy zbiór przedmiotów doświadczenia, ale nauka nie stwarza sobie owej dziedziny, lecz już ją zastaje. Wszystko, co istnieje, jest już zawsze dane w doświadczeniu jako uporządkowane ze względu na różnicę i podobieństwo. Ontologie regionalne miałyby badać ten porządek, ujawniać to, co wspólne przedmiotom tworzącym dany region — ich rodzajową istotę — stwierdzać, co a priori musi przysługiwać każdemu poszczególnemu przedmiotowi danej dziedziny."

Ważne jest przy tym, że według Husserla poznanie istoty jest niezależne od poznania faktu. Fenomenologowi nie czyni najmniejszej różnicy, czy do poznania istoty dochodzi na podstawie rzeczywistych faktów, czy też na podstawie wyobrażenia tych faktów. Wprawdzie, aby uchwycić istotę jakiegoś faktu, muszę wyjść od n&oczności zmysłowej — o tyle fakt i istota są nie-rozdzielne — ale może to być równie dobrze fakt rzeczywisty, jak wyobrażony.³ Toteż twierdzenia, w których orzekamy o istotach, nie zawierają żadnych informacji o faktach, i odwrotnie: informacje, empiryczne nie mogą mieć żadnego wpływu na twierdzenia eide-tyki. „Sens eidetycznej nauki zasadniczo wyklucza jakiekolwiek włączanie [w nią) wyników poznawczych nauk empirycznych.”^,s Z faktów mogą wynikać tylko fakty, nigdy prawdy dotyczące istoty. Doświadczenie stanowi więc jedynie materiał ideacji, poznawczego uchwytywania istoty, ale jeżeli już adekwatnie istotę uchwyciliśmy, żadne informacje o faktach nie mogą zmienić ani wzbogacić naszej wiedzy o istocie. Jednostkowy fakt może być tylko przykładem, od którego zaczyna się poznanie istoty, albo przypadkiem, do którego się to poznanie stosuje." Nauki eidetyczne — w

149

1

   Tamże, s. 36.

* Por. E. Husserl, Idee czystej fenomenologii i fenomenologicznej filozofii, Księga II, przeł. D. Gierulanka, Warszawa 1974 s. 25.

2

   E. Husserl, Ideen zu einer reinen Phdnomenologie und pkdnomenologischen Phzlosophie, Księga III, Husserliana, t. 5, ». 1, Den Haag 1971.

^ł# E. Husserl, Idee, I, s. 504.

3

^,ł Por. L. Landgrcbc, Seinsregionen und regionale Ontolo-f/ien in Husserłs Phdnomenologie, w: tenże. Der Weg..., s. 144.

'* E. Husserl, Idee, I, § 4; por. też H. Plessner, Der Werk..., x. 58—59.

^1:1 E. Husserl, Idee, I, s. 33.

^M Por. B. Waldenfels, Abgeschlossene Wesenserkenntnis und ojfene Zrfahrung, s. 84—88, w: tenże, Der Spielraum des Ver-