CCF20090214112

przede wszystkim droga, jaka go do tych wniosków doprowadziła i sposób argumentacji.

Główny tok wywodu Win cha poprzedzony jest rozważaniami na temat wzajemnego stosunku filozofii i socjologii, mającymi istotne znaczenie dla zrozumienia sensu poglądów autora. Nawiązuje on do pojęcia gry językowej, wykorzystując niejako „socjologizm” filozofii Wittgensteina, by udowodnić zbieżność celów filozofii i socjologii. Skoro bowiem zadaniem filozofii jest analiza języka potocznego, a sens pojęć jest ich użyciem w ludzkiej praktyce, więc wyjaśnienie sensu pojęć jest zarazem opisem społecznych interakcji, filozofia zaś analizą form życia społecznego. Filozofia jest zarazem nauką o formach rozumienia rzeczywistości, jak i nauką o formach społecznych stosunków. Tak rozumiana filozofia nie różni się więc w swej istocie od socjologii, a ta z kolei ma zupełnie inny status niż inne nauki.⁴¹ „Każde wartościowe badanie społeczeństwa musi mieć charakter filozoficzny, a każda wartościowa filozofia musi mieć do czynienia z naturą ludzkiego społeczeństwa.”⁴² Ostatecznie rzecz biorąc tożsamość filozofii i socjologii rozumianej jako ogólna teoria życia społecznego i jego podstawowych form wynika stąd, że język i rzeczywistość — nade wszystko rzeczywistość społeczna — nie dadzą się od siebie oddzielić. Pojęcia i zachowania człowieka w równej mierze tworzą społeczeństwo — dlatego jest ono rzeczywistością sensowną. Nasz język i nasze stosunki społeczne — pisze Winch — to tylko dwie strony tego samego medalu.¹

O tym, że świat i język nie są od siebie niezależne pisał Wittgenstein już w Traktacie... Z chwilą, gdy odrzucił koncepcję języka jako obrazu świata, wyznaczonego przez logiczną formę tego języka, logika stała się konkretna i utożsamiła co do zakresu z socjologią rozumiejącą.⁴⁴ „Kryteria logiki nie są bezpośrednim darem Boga, ale wyrastają z kontekstu stylów lub spo-

⁴¹ Por. J. Habermas, Zur Logik der Sozialwissenschalten, s. 231.

^Ai P. Winch, The Idea oj Social Science...

« Tamże, s. 123.

** Por. K. O. Apel, Die Entfaltung..., s. 78.

sobów społecznego życia — i tylko w nim są zrozumiałe.”⁴⁵ Wbrew twierdzeniom neopozytywistów, „logiku” i „rzeczywistość” nie są od siebie niezależne. Albowiem z jednej strony stosunki logiczne między zdaniami zależą od stosunków społecznych między ludźmi, a z drugiej działania ludzkie wiążą się ze sobą nie w sposób empiryczny, lecz logiczny.⁴® Pojęcia są apriorycznym warunkiem rozumienia świata, świat zaś ujawnia nam się w pojęciach, którymi się posługujemy. Są one wprawdzie historycznie zmienne, lecz każda ich zmiana — pisze Winch nieomal w duchu Gadamera — jest również zmianą rozumienia świata.⁴⁷ Z jednej strony broni on apriorycznego charakteru dociekań filozoficznych przed krytyką empirystów, z drugiej zaś — podobnie jak Wittgenstein — czyni owo apnoń historycznym i konkretnym, w czym zbliża się do hermeneutyki. Rzeczywistość nie jest niezależna od sposobu, w jaki rozumieją ją ludzie; wiemy też, że istnieje wiele różnych i nie dających się nawzajem do siebie sprowadzić sposobów rozumienia rzeczywistości, sposobów' życia. Poszczególne dziedziny filozofii miałyby opisywać różne formy życia; filozofia religii — religię, filozofia nauki — naukę itd. Zarazem jednak rezerwuje on również miejsce dla filozofii „ogólnej” — metafizyki i epistemologii. Oczywiście nie może być ona jakimś specjalnie uprzywilejowanym sposobem rozumienia rzeczywistości, czymś prawdziwszym niż nauka czy religia. Nie może też dostarczać uniwersalnych kryteriów sensowności (intelligibility); jej „zadanie polega raczej na opisie warunków, które muszą być spełnione, żeby mogły istnieć jakiekolwiek kryteria rozumienia”⁴⁸. To zaś oznacza rozjaśnienie sensu pojęcia „formy życia” w ogóle, a więc „natury zjawisk społecznych”⁴⁹.

Trzeba dodać, że takie ujęcie filozofii jest polemiką z tymi, którzy chcieliby ją zredukować do roli „pomocnicy” nauki, pomagającej jej w usuwaniu rozmaitych ^{2 1}

225

1

Tamże, s. 42.

13 — Rozumienie...

2

⁴³ P. Winch, The Idea of Social Science..., s. 100.

Tamże, s. 169. ^r' Tamże, s. 15.

♦* Tamże, s. 20—21.