CCF20090318007

wu się z nim zetknąłem w związku z pracą w grupie nauczycieli.

Jak już mówiliśmy, mobbing oznacza, że uczeń jest szykanowany, prześladowany albo wykluczany z grupy. Sprawca mobbingu skupia z reguły wokół siebie kilku uczniów i w ten sposób umacnia swoją władzę nad nimi. Procesy mobbingu dostrzegane są tylko przez tę grupę, ' w jej wewnętrznym kręgu. Mobbing jest aktem agresji, j Sprawca chce dokuczyć ofierze, ale sam być bezpieczny, ji Grozi przemocą i ją stosuje. Ofiara czuje się bezradna i nie 1 może samodzielnie uwolnić się od tej sytuacji, w którą : uwikłała się najczęściej w zupełnie niezawiniony sposób. '

Całkowicie inną strukturę mają procesy mobbingu, które rozgrywają się bez rozpoznanych sprawców. Skierowane przeciwko jednemu uczniowi lub uczennicy. Dziecko zostaje ofiarą, jest poniżane przez wielu uczniów klasy, ; odrzucane, a nawet nękane fizycznie. Przy tym ataki są prowokowane przez samą ofiarę. To oczywiście nie usprawiedliwia zachowania kolegów czy koleżanek. Ale ważne dla nas jest odkrycie mechanizmów.

Typowe symptomy dają się opisać w następujący sposób: z reguły uczeń lub uczennica - dotyczy to zarówno chłopców jak i u dziewcząt - szuka kontaktu z jednym lub kilkoma kolegami lub koleżankami. Dąży do zawarcia przyjaźni. Dochodzi przy tym do krótkotrwałych udanych faz takiego związku, a po tych krótkich okresach - do gwałtownego zerwania. Jedno niepowodzenie nakłada się na drugie. Często związane są z tym uczucia rozczarowa- . nia, gniewu czy wściekłości. Następuje drastyczne odrzucenie przez koleżanki. Oto przykład:

Natalia, dziewczynka z trzeciej klasy, zawsze chciała bawić się z Jule.

Obie biorą skakankę w czasie przerwy i biegną na podwórko szkolne. Jakiś czas skaczą. Zmieniają się co chwilę i postronnemu obserwatorowi

40

może się wydawać, że ta zabawa sprawia im radość. Nagle Natalia uderza Jule skakanką. Obydwie są bardzo zdenerwowane i biegną do nauczycielki. Nauczycielka nie może tego pojąć; takie sceny powtarzają się w ciągu tygodnia kilkakrotnie.

Wczoraj Natalia zapytała chłopców, czy może z nimi pograć w piłkę. Chłopcy zgodzili się. Ale tuż przed grą Natalia odwróciła się i uciekła od nich. W grach planszowych jest tak samo. Natalia i Jule zaczynają grę w młynek i obydwie są tym zachwycone. Ale nagle Natalia wstaje i porzuca grę, zostawiając Jule samą. Rozmowy z dziewczynką pokazują, że bardzo chciałaby się ona zaprzyjaźnić z Jule, ale jednocześnie nie wierzy, że zdoła te przyjaźń utrzymać. Dziewczynki obwiniają się wzajemnie o popsucie zabawy. Natalia często mówi w takich sytuacjach: „Jule wcale nie chce być moją przyjaciółką, ona tylko udaje”. Jule odpowiada na to „Natalia zabiera mi wszystkie moje inne koleżanki. Ja chciałabym bawić się także z innymi”.

Za tymi wydarzeniami stoi doświadczenie nietrwałych związków. „Bliskość jest niemożliwa” - tak można opisać ten wzór. Moja hipoteza mówi, że inicjatorki takiego zachowania postępują zgodnie z modelem ciągłych prób nawiązania bliskiej relacji, a jednocześnie wydaje im się, że to się nie może udać. Tym samym inicjują jego rozpad. Problemowe sytuacje zaczynają się powtarzać.

Jeśli wczesne lata szkolne nie przyniosą zadowalających doświadczeń przyjaźni, szczególnego znaczenia nabierze wieczne poszukiwanie bliskości w okresie okresu dojrzewania (zob. rozdział 4). Dzieci bardzo potrzebują przyjaźni. W ten sposób mogą w jakiś sposób pokonać problemy tego przełomowego okresu w swoim rozwoju. Przyjaźnie

41