CCF20091108007

, Mulder, 1987). Aby w pełni po iązki między symptomami a wyma i stawianymi przez pracę, koniocz-przeprowadzenie wielokrotnych >w w stosunkowo długim okresie zystaniem metod polegających na zeniu dziennika (diary methods) nik wielokrotnego pomiaru (multi-email techniąues; Hockey, 1997).

TECHNIKI POMIARU fYKONYWANIA PRACY

wykonywania pracy można doko-podstawie pomiarów wykonania podstawowego lub stosując tech-erżące wykonanie zadania dodat-. Zadanie podstawowe definiuje ■ zadanie lub funkcję systemu po-;e obciążenie pracą, które chcemy e. Zadanie dodatkowe to takie, jest wykonywane jednocześnie iwowym i służy do oceny obciąże-icą związanego z tym ostatnim m. Jeśli to możliwe, to przy oce-.adania lub systemu zawsze powin-rać pod uwagę wyniki pomiaru po-wykonania pracy. W niektórych ich łatwo jest taki pomiar przepro-na przykład zmierzyć prędkość ić tor lotu samolotu przy starcie aniu, a następnie porównać otrzy-artości z wynikami, które pilot po-osiągać zgodnie z obowiązującymi darni. Jednak w wypadku innych w, lakich jak kontroler ruchu lot-, nauczyciel czy pielęgniarka, trudzą pomocą prostych kryteriów (np. ci, dokładności albo popełniania czy omyłek) dokonać pomiaru u wykonywania pracy przez jed-Ze względu na to, że każda praca i;i snoryficzność. techniki nomi;irn

PSYCHOLOGIA PRACY I ORGANI/AIII

zndiinia podslawowego trzeba dostOsowy wuć do konkretnych warunków. Kolejni problem polega na tym, żc wyniki pomlii ru wymagań stawianych przez pracę mngi| być zaniżane, ponieważ wykonawcy wy datkują więcej wysiłku, aby sprostać do datkowym wymaganiom. Dlatego Ir/ techniki pomiaru zadania podstawowego mogą nie być wystarczająco czule, by n.i tychmiast reagować na skutki zmian oh ciążenia związanego z zadaniem lub zmian procedur wykonania zadania. I )o starczają zatem tylko mało precyzyjny! li informacji na temat kumulujących sli, przez długi czas skutków wysokich wyma gań. Skutki te mogą być wykryte za pomi i cą technik mierzenia wykonania zadania podstawowego dopiero wtedy, gdy pogai szają się wyniki lub zostają popełnione błędy. Rozpatrując przydatność tych tecli nik pod kątem bezpieczeństwa pracy, trzeba zwrócić uwagę na fakt, że czasami informują o pojawieniu się sytuacji kryzy sowej zbyt późno, by można było przeana lizować udział czynników ludzkich w sys ternie i podjąć odpowiednie działania.

Techniki pomiaru wykonania zadania dodatkowego mogą być bardziej czułe na zmiany w wymaganiach lub w procedu rach działania niż metody pomiaru zada nia podstawowego; jednak jeżeli dokonu jąc pomiaru, nie kontroluje się sposobu, w jaki zasoby odpowiedzialne za przetwa rzanie informacji są przydzielane do każdego z zadań, to trudno jest zinterpretować zaobserwowane pogorszenie wykonania zadania dodatkowego. Do powszechnie wykorzystywanych zadań dodatkowych należą zadania pamięciowe (,memory search tasks), zadania testujące czas reakcji przy dokonywaniu wyboru (choice reaction time tasks), zadania polegające na ocenie upływu czasu (time estimation tasks) oraz na wykonywaniu w pamięci prostych działań arytmetycznych takich iak dodawanie Zadania te

HmIi v jednak dobierać tak, aby nie zakłó-ntb wykonywania zadania podstawowemu Wprowadzenie zadania dodatkowego uh powinno pociągać za sobą pogorszeniu poziomu wykonywania zadania pod-Ittwowego, tylko dlatego, że człowiek mm dl w tym samym czasie wykonywać po-i *l nu manualne czynności kontrolne lub i ilnoi zcśnic obserwować dwa różne mo-Mlloiy, Właściwie zastosowane, metody te mmi|i| ogromny potencjał diagnostyczny. Mm rozwiązać problem zakłóceń, można Mli kiedy jako dodatkowych użyć zadań, !• li nc i lak są elementem ocenianego sys-11' 11 li i I akie osadzone w systemie zadania rililnglcdccker, 1987) mogą polegać na mii i zeniu czasu reakcji na pewne komunii my, sygnały czy zdarzenia. Na niektó-i o li stanowiskach pracy konieczne jest ii|i.lilarnc sprawdzanie stanu pewnych I' mcnlów systemu (tego typu czynności wykonuje się np. podczas dokonywania uliMTwacji medycznej). Czasami jednak Mincznic trudniej jest opracować takie za-• lunie ilodatkowe, które będzie dobrze poldziałało z danym systemem.

Na ogół w badaniach wykorzystują-i y« li zadania dodatkowe poleca się osobie badanej, aby utrzymywała wykonywanie zadania podstawowego na pewnym poziomie, jednocześnie wykonując zadanie dodatkowe lub go nie wykonując, /układa się, że zmiany poziomu wykonania zadania dodatkowego pozwalają wnioskować na temat obciążenia pracą /wiązanego z zadaniem podstawowym {l Igden, Levine, Eisner, 1979). Czasami w instrukcji podkreśla się rolę zadania dodatkowego i wówczas, uwzględniając wyniki osiągane przy wykonywaniu zadania podstawowego, można ocenić jego poziom trudności. W tego typu badaniach wykorzystuje się zadania pamięciowe, zadania polegające na ocenie upływu czasu, na wykonywaniu w pamięci działań aryt-melycznych lub zapamiętywaniu przypadkowych sekwencji cytr (generation of random digits), na mierzeniu czasu reakcji i wystukiwaniu rytmu (rhythmic lapping) (0’Donncll, Eggcmeier, 1986; Egge-meier, Wilson, 1991). Casali i Wierwille (1983) doszli do wniosku, że - pod względem czułości pomiaru - do oceny zadań podstawowych wykorzystujących zdolności percepcyjne, komunikacyjne i moto-ryczne najbardziej nadają się zadania polegające na ocenie upływu czasu. Badania przeprowadzone przez Zakaya i Shuba (1998) w warunkach laboratoryjnych i przy użyciu symulatorów lotu wykazały, że oszacowania poszczególnych czasów reakcji polegających na naciśnięciu guzika po usłyszeniu sygnału dźwiękowego są istotnie skorelowane z wynikami uzyskanymi dzięki skalom subiektywnych ocen obciążenia pracą oraz technik pomiaru wykonania zadania. Wydaje się, że ta technika jest dość czuła i nie powoduje większych zakłóceń, chociaż mogą się one pojawić w wypadku, gdy zadanie podstawowe wymaga liczenia bądź wykonywania w pamięci działań arytmetycznych.

TECHNIKI POMIARU REAKCJI FIZJOLOGICZNYCH

Poszukując metod, które dostarczyłyby informacji na temat ilości wydatkowanego wysiłku oraz obciążenia pracą, brano pod uwagę wiele rozmaitych procesów fizjologicznych. Zakłada się, że wzmożony wysiłek włożony w wykonanie zadania spowoduje mierzalne zmiany w funkcjonowaniu psychofizjologicznym, wywołane zwiększoną aktywnością ośrodkowego układu nerwowego. Do najlepiej zbadanych i powszechnie stosowanych technik należą pomiary czynności serca i mózgu, prowadzo-no również studia nad innymi procesami