CCF20091123018

Jak wynika z przytoczonego wyżej przykładu, w pytaniu tym poza możliwością "trudno powiedzieć", przewidziano również miejsce na "inne", nietypowe i nie mieszczące się w ramach danej kafeterii wypowiedzi respondentów. Jak wynikło z pilotażu, w przypadku tego pytania, były to odpowiedzi np. takie, że przepisy "powinny traktować wszystkich jednakowo". Udzielali ich ci respondenci,, którzy nie wiedzieli lub nie chcieli powiedzieć jak ta sprawa, według ich opinii, wygląda w rzeczywistości. Zapisanie tego typu dosłownej wypowiedzi, która przynosi informację ważną, ale zupełnie różną od tej, jakiej oczekiwał badacz - może mieć dla autora duże znaczenie. Wydaje się więc, Cte jeśli badacz uważa to za potrzebne, warto zostawiać we wszystkich pytaniach zamkniętych ' miejsce na "inne odpowiedzi" z ogólną instrukcją dla ankieterów, aby zapisywali wypowiedzi badanych możliwie dosłownie. Wydaje się również, że w pytaniach zamkniętych z kafeteriami, badacz w ogóle może nie zamieszczać w kwestionariuszu takich określeń, jak "trudno powiedzieć", "nie mam zdania" lub podobnych, a jedynie zostawiać stosunkowo dużo wolnego miejsca na "inne odpowiedzi". Ewentualnie można nawet wydrukować tylko całą linię /lub nawet dwie/ samych kropek i wydać polecenie ankieterom, aby wpisywali tam dokładnie wszystkie odpowiedzi respondentów wykraczające poza przewidziane w kafeterii. Wyglądałoby to np. w ten sposób:

"Czy uważa P., że obecnie:

1.    trzeba znieść reglamentację na alkohol czy też    .

2.    nie trzeba jej znosić?

3.....................................................

u

W zależności od tego jak badacz sformułował pytanie problemowe i poszukiwaną informację, po zapoznaniu się z zebranymi materiałami będzie on mógł sam zadecydować co zrobić z zapisanymi w miejscu kropek wypowiedziami: czy wykorzystać je w jakiś sposób i opracować jakościowo, czy też w ogóle z nich zrezygnować.

Zdajemy sobie sprawę, iż propozycja ta może budzić dużo sprzeciwu. Badacze mogą się bowiem obawiać, że większość otrzymywanych odpowiedzi znajdzie się w tej ostatniej /trzeciej w przykładzie/, rubryce i wydatnie zmniejszy im to liczbę informacji, które można analizować

statystycznie." Nie przypuszczamy, aby niebezpieczeństwo to wystąpiło, jeśli ankieter będzie przestrzegał instrukcji, aby pytanie odczytać tylko do znaku zapytania. Nakłada to natomiast dodatkowy obowiązek na autora, a następnie na kodera, aby dokładnie analizowali wypowiedzi zapisane w miejscu kropek. Znajdujące się tam odpowiedzi nieistotne z punktu widzenia poszukiwanej informacji, stanowią bowiem również bardzo interesujący dla badacza materiał, który można poddać analizom typu jakościowego. Mogą one także dawać pewnego rodzaju orientację jaką wartość posiadają zebrane dane, /Np, w zakresie ustalenia liczby respondentów, którzy zupełnie inaczej niż autor rozumieli dane pytanie, nie umieli na nie odpowiedzieć itp. /

Warto przypomnieć, że pytania kwestionariuszowe, które będą wygłaszane przez ankietera, nie mogą być formułowane - jak to czasami bywa - w pierwszej osobie liczby mnogiej. Wywiad socjologiczny ma jak najbardziej przypominać zwykłą rozmowę, a w sytuacji towarzyskiej jedna osoba na ogół nie mówi do drugiej "prosimy" /tylko "proszę"/, "chce-

my /tylko "chcę"/ itp. Pierwszą osobę liczby mnogiej można stosować

JSSmM-r--    :    (v

układając pytania w ankiecie wypełnianej, natomiast w wywiadzie kwestia-'!

owym należy redagować je w pierwszej osobie liczby pojedyn-

czej.

ą-sprawą dla standaryzacji badań kwestionariuszowych jest zapytaniach zamkniętych z kafeteriami nie układać alternatyw ogofeiŁ-UcŁby pojedynczej. Oto przykład - j?£ Jewej_stronie_ zczono kafeterię zredagowaną niegrawi^owo,_£ę^£raj^ęj__P££j^idło-wo, według zasady proponowanej w tym opracowaniu: