CCF20091123020

142

7. W jakie dni i o jakiej porze ogląda P, na ogół program telewizyjny? /WSTAWIĆ KRZYŻYKI W ODPOWIEDNIE KRATKI/

\ w:	czy rano	po południu	wieczo rem	czy w nocy?
1. dni powszednie
2. w soboty
3. w niedzielę i święta

RegułyJłrze^ść. Istnieją bardzo różne sposoby zaznaczania w kwestionariuszu tych pytań, które ankieter ma pomijać w wywiadzie, tj. nie zadawać określonym 'kategoriom reąoondentów. Są bowiem takie zagadnienia, które nie dotyczą danego badanego lub jakiejś sprawy i zadawanie wszystkich kolejnych pytań z całej serii stanowiącej jeden wspólny blok tematyczny, przyniosłoby tylko odpowiedzi nieistotne będące wynikiem wady niedostosowania. Nie ma więc sensu /i nawet czasem bywa to dla respondentów krępujące/, . jeśli np. jakiś mężczyzna na pytanie o stan cywilny, udzielił odpowiedzi, że jest kawalerem - pytać go ó rok urodzenia, wykształcenie, zawód, zapatrywania religijne itp. - jego żony. Jeśli ktoś na pytanie: "Czy sądzi P,, że kara śmierci w naszym społeczeństwie jest konieczna? " udziela odpowiedzi: "Nie mam zdania", również nie należy go prosić o uzasadnienie tego poglądu i pytać: "Dlaczego" lub "Co spowodowało, że uważa P., iż kara śmierci jest konieczna? ",

W przytoczonych tu przykładach pytania: "jaki jest P, stan cywilny? " oraz "Czy sądzi P., że w naszym społeczeństwie kara śmierci jest konieczna? " - nazywa się pytaniami filtrującymi /"filtrami"/. W zależności od rodzaju uzyskanej odpowiedzi na podstawie "filtru", ankieter powinien danego respondenta wypytywać dalej lub pominąć jedno lub kilka następujących po "filtrze" pytań i od razu przejść do wskazanego mu pytania z innego już tematycznie bloku.

Badacze po zastosowaniu "filtru" często rozpoczynają pytania od słowa "jeśli". Tak więc np. po pytaniu o stan cywilny, następne pytania często zaczyna się od słów: "Jeśli jest P. żonaty, to w którym roku urodziła się P. żona? " lub po pytaniu o karę śmierci: "Jeśli tak, to proszę uzasadnić". Rozpoczynanie pytania po filtrze od słów: "jeśli" jest niewłaściwe, gdyż niepotrzebnie przedłuża zdanie i może nieraz brzmieć bardzo niezręcznie przy przeprowadzaniu wywiadu.

Istnieją natomiast różne inne sppsąbxj^aift£ż8*tt^^    ^kt*-

re trzeba w wywiadzie opuścić, wtedy. kiedy.-na,pytanie, filtrujące otrzy-mało się określoną odpowiedź. Pozwalają one uniknąć rozpoczynania następnego pytania od słowa/"jeśli/\ W podręcznikach metodycznych sposoby te nazywa się częste^regułamTprzejśćj) Reguły przejść w danym kwestionariuszu muszą być jednolite. Można je zaznaczać przy pomocy np. strzałek, krateczek itp, - w ten sposób często rozwiązuje się tę sprawę na Zachodzie. Wymaga to jednak na ogół lepszej techniki poligraficznej i większej ilości papieru niż dysponują nim polscy socjologowie oraz bardzo starannego przygotowania kwestionariusza pod względem graficznym.

W Polsce, w większości przypadków, kwestionariusze są przepisywane na maszynie i powielane, nie mamy więc możliwości rysowania np. 'v strzałek. Toteż proponujemy tutaj - może mniej efektowny niż amerykański - ale bardzo prosty i skuteczny system reguł przejść, który jest od kilku lat z powodzeniem stosowany w IFiS PAN, Polega on na tym, że przy określonych członach kafeterii /aternatywach/ pytania filtrującego zaznacza się w nawiasie numer pytania, do którego ankieter ma od razu przejść czy¹'przeskoczyć'.' w przypadku jeśli respondent wybierze tę właśnie alternatywę. Natomiast, kiedy badany wybiera alternatywę, przy której w nawiasie nie podano żadnego numeru - wówczas oznacza to, iż ankieter powinien zadawać wszystkie następne pytania po kolei - "jak idą". Oto przykład:

"17, Czy korzysta P. z miejskiej komunikacji tramwajowej?

1.    tak

2.    nie /pyt. 21/

18. Czy uważa P., że komunikacja ta jest:

1.    dobra

2.    raczej dobra

4.    zła? /pyt. 20/

5.    trudno powiedzieć /pyt. 21/