CCF20091123025

—.mwmi wwuwna—>j

-------ESBE2K

nie zapomną poleceń badacza. Są też 1 takie osoby, które uważają, że żadne instrukcje pisemne nie są potrzebne. Twierdzą one, że wystarczy tylko ustne szkolenie ankieterów, którzy, według ich mniemania, w każdej sytuacji będą bezbłędnie odgadywali wszystkie intencje autora kwestionariusza,    ,

Z tym ostatnim poglądem, jak już zresztą o tym wspomniano, nie można się zgodzić. Przyjmuje się najczęściej i jest to chyba najlepsze rozwiązanie tej sprawy , że zawsze powinny być przygotowane przez badacza oba rodzaje instrukcji pisemnych dla ankieterów: w kwestionariuszu przy poszczególnych pytaniach oraz odrębna, wydrukowana niezależnie od tej pierwszej. Tę drugą instrukcję, powinien, otrzymać każdy ankieter biorący udział w danych badaniach na pierwszym zebraniu szkoleniowym.

Na ogół w każdej odrębnej instrukcji ankieterskiej jest zawsze część ogólna i część szczegółowa, odnosząca się do poszczególnych pytań kwestionariuszowych. Zakłada się, że w części ogólnej instrukcji powinny być omawiane wszystkie sprawy dotyczące całości danego badania i jegoprob-lematyki, a więc cele badania, rodzaj próby, charakterystyka badanej zbiorowości, ogólne omówienie problematyki w poszczególnych częściach kwestionariusza,, wyjaśnienie ogólnych stosowanych w wywiadzie pojęć, pro-blem aranżacji wywiadu itp. Wychodzi się również z założenia, iż badacz powinien tutaj wyjaśnić i sformułować główne zasady zadawania pytań, kwe

stionariuszowych i zapisywania odpowiecti. Chociaż bowiem ankieterzy są zobowiązani do tego, aby dobrze znać wszystkie reguły "sztuki" przeprowadzania wywiadów np. z- lektury, "Podręcznika ankietera" [77] warto, aby każdy badacz powtórzył w instrukcji te zwłaszcza dyrektywy, które są szczególnie ważne w jego badaniach oraz zdecydował, jak rozwiązywać pewne ogólne sprawy.- Chodzi tu więc o rozstrzygnięcie takich kwestii, jak np. czy pytania wolno powtarzać czy też nie, czy można je wyjaśniać i tłumaczyć - czy nie można, czy wybrane z kafeterii odpowiedzi respondentów należy podkreślać czy obwodzić kółkiem, jak i kiedy posługiwać się kartami respondenta itp. Jeżeli te wszystkie sprawy zostaną generalnie wyjaśnione w części ogólnej odrębnej instrukcji dla ankieterów, nie będzie

^Instrukcja zawarta w samjmjkwestionariuszujest właściwie, jak już wspominaliśmy, zbiorem wskazówek wyłącznie na temat sposobów zadawania poszczególnych pytań oraz zapisywania odpowiedzi respondentów. Do tych wskazówek należą równiejLtZW......reguły prze jść, o których

153

już potrzeby powtarzania ich przy każdym pytaniu kwestionariuszowym . Natomiast w części szczegółowej odrębnej instrukcji dla ankieterów zamieszcza się dyrektywy dotyczące sposobów zadawania poszczególnych pytań kwestionariuszowych.

już pisaliśmy. Jeśli chodzi o forriię instrukcji w kwestionariuszu - to może być ona bardzo różna. Np. przyjęło się, że w badaniach IFiS PAN wskazówki dla ankieterów umieszcza się w nawiasach bezpośrednio po pytaniu kwestionariuszowym. Dla lepszego odróżnienia wskazówek dla ankieterów /które oczywiście nie są respondentom odczytywane/ od treści całego pytania - stosuje się różną czcionkę, przy czym instrukcję dla ankietujących drukuje się czasami wersalikami, a całe pytanie kwestionariuszowe /łącznie z alternatywami, tzn. kafeterią/ oraz z zadaniem, które badany ma w danym przypadku wykonać - pismem maszynowym. Sądzimy, że ta zasada powinna być przestrzegana zawsze. Ułatwia to bowiem bardzo pracę ankieterów i przyczynia się do tego, iż popełniają oni mniejszą ilość błędów. Tak więc, naszym zdaniem wskazówki dla

ankieterów w kwestionariuszu powinny być pisane wersalikami, a pytania

-    7    ......

zwykłymi literami .

Instrukcje dla ankieterów w kwestionariuszu powinny być krótkie i jasne. Można też stosować różne skróty np. : zamiast "respondent"

- R, "pytanie" - "pyt. " itd. Instrukcje te najlepiej redagować w trybie

Ela przypomnienia ankieterom można obok pytania, przy którym powinno się podać badanej osobie "kartę respondenta" wydrukować odpowiedni symbol - KR; w przypadku konieczności "sondowania" respondenta na jakiś temat - symbol S lub inny [l6j ,

7

Wybór rodzaju czcionki jest podyktowany względami techniczry mi, tj, faktem, iż nasze kwestionariusze nie są najczęściej drukowane a powielane i że trudno jest o maśzynę do pisania z kursywą lub z tzw. petitem.