CCF20100823004

XII W KRĘGU LITERACKIEJ TRADYCJI

Dygasiński, jako autor rozlicznych powieści i nowel o tematyce chłopskiej (np. Beldonek, W Swojczy, Margiela i Margielka), ani tym bardziej Ignacy Maciejowski Sewer, twórca „obrazków malowanych w słońcu”. Obaj ci autorzy zdają się raczej mieścić w tradycji Kraszewskiego niż twórców Placówki i Chama. Trzeba było czekać dopiero na pisarzy nowego pokolenia literackiego, na Żeromskiego, Orkana i przede wszystkim Reymonta, by spotkać się z chłopskimi bohaterami, którzy mogą godnie stanąć obok bohaterów wywodzących się z innych warstw społecznych. Twórcy ci poszli znacznie dalej w drążeniu problematyki chłopskiej od swych pozytywistycznych poprzedników. Ich chłopi to już nie tylko gospodarze, ale i obywatele, przedstawiciele bogatej kultury, ostoja polskości, reformatorzy, buntownicy... Wprowadzenie na karty dzieł literackich takich chłopów dowodziło niezbicie, że ostatecznie dopełnił się proces uwłaszczenia kulturowego i społecznego mieszkańców chat¹. Wszystko wskazuje na to, że symbolicznym zamknięciem, a zarazem ukoronowaniem tego procesu jest tetralogia Reymonta —r ('hlopi.

II. NIETYPOWA BIOGRAFIA SAMORODNEGO TWÓRCY

Żywot Władysława Stanisława Reymonta stanowi bez wątpienia wspaniały materiał dla autora powieści biograficznych. Przyszedł na świat w dniu 7 maja 1867 r. we wsi Kobiele Wielkie kolo Radomska. Był synem wiejskiego organisty Józefa Rcjmenla i Antoniny z Kupczyńskich. W dojrzałych latach mo-rno podkreślał fakt szlacheckiego rodowodu swej matki. Dla ojca szukał natomiast przodków pośród szwedzkich rajtarów osiadłych pod Częstochową w XVII wieku. Od r. 1868 rodzina Rejmontów przeniosła się — wraz z wujem matki, księdzem kanonikiem Kupczyńskim — do Tuszyna pod Łodzią. Tu spędzi! Reymont dwanaście lat swego życia, do głębi nasiąkając atmosferą polskiej prowincji, przede wszystkim wsi. Uczył się w domu. Ponieważ rodzice spostrzegli jednak, że nie przejawiał większego zainteresowania nauką, zdecydowali się przygotować go do życia dając mu konkretny zawód. W r. 1880 trzynastoletniego chłopca zawieźli do Warszawy i umieścili w terminie krawieckim Konstantego Jakimowicza, męża starszej siostry pisarza, Katarzyny. Po czterech latach nauki, w r. 1884, Reymont został wyzwolony na czeladnika krawieckiego. Nie został jednak krawcem. Okazało się bowiem, że w czasie pobytu w domu Jakimowiczów, najprawdopodobniej za sprawą światłego szwagra, często odwiedzającego warszawskie teatry, zapałał wielką miłością do teatru. Postanowił zatem zostać aktorem. W r. 1885, gdy tylko nadarzyła się okazja, porzucił krawiectwo i przystąpił do wędrownej trupy aktorskiej, odwiedzając z nią w sezonie 1885/1886 szereg miasteczek i miast, m.in. Łęczycę, Ozorków, Lublin i Puławy. Dosyć szybko okazało się jednak, że natura poskąpiła świeżo upieczonemu czeladnikowi krawieckie-rrmtalentu aktorskiego. W połowie 1886 r. skruszony aktor Urbański /(występował pod takim nazwiskiem) wraca do rodzin-neger gniazda, które tymczasem rodzice przenieśli do Wolbórki koło Tuszyna. Kolejne półtora roku spędza Reymont w domu

1

Zagadnienia podniesione w niniejszym rozdziale rozwinięte zostały w wielu pracach naukowych, m.in. w rozprawach i książkach następujących autorów: K. Wojciechowski, Zagadnienia społeczne w powieści polskiej w tv. XVIII i w początkach iv. XIX, l.wów 1906; W. Wołk-- G u m p I o w i c z. o w a. Chłopi, mieszczaństwo i szlachta w powieści polskiej w pierwszej połowie XIX w., «Przegląd Socjologiczny)) 1939, s. 211—328; M. Piszcz.kowsk i, Itlylla pańsko-chlopska w literaturze polskiej. Łódź. 1949; M. Inglot, M. Jakóbicc, Przodkowie i potomkowie „Ostapa Bondarczuka", Prace Literackie 1968; J. Dętko, Świadomość spoleczno-narodowa chłopów w świetle utworów literatury pięknej lat 1864—1939, Roczniki Dziejów Ruchu Ludowego 1967; J. Dętko, K. Dunin-Wąsowie z, Współuczestnicy narodowej sprawy. Proza polska o udziale chłopa w powstaniu styczniowym i dojrzewaniu jego narodowej świadomości, Warszawa 1973; F. Ziejka, W kręgu mitów polskich, Kraków 1977 oraz Złota legenda chłopów polskich. Warszawa 1984.