CCF20100928015

48

ambicje. Dzięki pani Dambreuse, tak jak dzięki Ludwice,_tylko że na wyższym szczeblu spełnienia, zniesiona zostaje antynomii władzy i miłości, związków uczuciowych i

pan Dambreuse²⁸:

28

Flaubert analizuje Flauberta. Lektura „Szkoły uczuci

związków z wyrachowania; nawet pani Moreau czułaby satysfakcję i odżyłyby jej najśmielsze marzenia. Ta miłość mieszczańska, w której Fryderyk patrząc z perspektywy czasu, ujrzy „spekulację nieco bezwstydną”; przynosi wprawdzie władzę i pieniądze, nie daje jednak ani rozkof szy, ani „uniesień” i musi czerpać pożywkę z miłości autentycznej: ?

Posłużył się swą dawną miłością. Zwierzył jej, jak gdyby to przez nią ich doświad- j czył, wszystkie uczucia, które wzbudziła w nim niegdyś pani Amoux: tęsknoty;! marzenia, niepokoje (SU 314);

Wówczas uświadomił sobie to, co chciał przed sobą ukryć: zawód zmysłów. Nie3 mniej udawał szalone porywy namiętności, ale żeby ich doznać, musiał wywoływać | w pamięci obraz Rozanety lub pani Amoux (SU 322).

Pierwszy przypadek, który położy kres ambicjom artystycznym I Fryderyka, zdarza się wtedy, gdy musi on wybrać jeden z spośród : trzech możliwych sposobów wykorzystania pieniędzy, które właś-1 nie podjął u notariusza; może ofiarować je Amora, by pomóc mu | uniknąć bankructwa (i ocalić panią Amora), przekazać je Deslau-1 riersowi i Hussonnetowi, angażując się w przedsięwzięcie literackie, lub też przeznaczyć je na zakup akcji, co proponuje mu

Pozostał w domu, przeklinając Deslauriersa, chciał bowiem dotrzymać słowa, a 1 zarazem wyświadćżyć przysługę fabrykantowi. „A gdybym zwrócił się do pana ~Ą Dambreuse? Lećż pod jakim pozorem prosić o pieniądze? Przeciwnie, to ja j powinienem mu je zanieść za akcje węglowe.” (SU 158).

'I

Podobną strukturę można odnaleźć w szkicu zatytułowanym Nowoczesne stadło: „sto tysięcy franków, wokół których krąży nikczemność postaci, potrzebne są żonie, pierwszemu kochankowi, mężowi. Zona wymusza je przez „łotrostwo”, które każe popełnić młodemu człowiekowi nieprzytomnie w niej zakochanemu; przeznacza je na kochanka, daje je mężowi nieoczekiwanie zrujnowanemu”, zob. M.J. Durry, Flaubert et ses Projets inedits, op. cit., s. 102.

Flaubert analizuje Flauberta. Lektura „Szkoły uczuć”

49

Nieporozumienie trwa: Dambreuse oferuje Fryderykowi posadę sekretarza generalnego Związku Francuskich Kopalń Węgla wtedy właśnie, gdy Fryderyk śpieszy z pomocą Amoux na prośbę jego żony (SU 165). To właśnie związki łączące go z Amoux, czyli ze światem sztuki za pośrednictwem uczucia do pani Amoux, pociągają za sobą upadek możliwości artystycznych Fryderyka, czy też, mówiąc dokładniej, zderzenie wykluczających się możliwości, które nim kierują: miłości szalonej, istoty i wyrazu sprzeciwu wobec ambicji, wobec tego, by zostać odziedziczonym; sprzecznej z tą pierwszą ambicji sprawowania władzy w świecie sztuki, czyli w świecie nie-władzy; kapryśnej i przezwyciężonej ambicji prawdziwej władzy.

.

Jeszcze jeden przypadek, zrodzony z podwójnej gry i pomyłki, który ostatecznie zakończy wszystkie podwójne gry: pani Dambreuse, dowiedziawszy się, że 12 tysięcy franków, które Fryderyk pożyczył od niej pod fałszywym pretekstem, zostało przeznaczone na ocalenie Amoux, czyli także jego żony (SU 351), zarządza za radą Deslauriersa licytację dóbr należących do pani Amoux; Fryderyk, który podejrzewa, że kryje się za tym Rozaneta, zrywa z nią. Ostatni traf, archetypiczny przejaw struktury, każe spotkać się pani Dambreuse i Rozanecie nad tym, co „pozostało” po pani Amoux. Na zakup przez panią Dambreuse szkatułki pani Amoux, który redukuje symbol i symbolizowaną przez niego miłość do wymiernej wartości (1000 franków), Fryderyk odpowiada zerwaniem i, „wyrzekając się dla niej fortuny”, przywraca pani Amoux jej status obiektu bezcennego. Fryderyk, umieszczony między kobietą która miłość kupuje a kobietą która ją sprzedaje, między dwiema inkar-nacjami miłości mieszczańskiej, świetną partią i kochanką - skądinąd uzupełniającymi się i zhierarchizowanymi tak, jak wielki świat i półświatek - potwierdza miłość czystą nieredukowalną ani do pieniądza, ani do jakiejkolwiek formy mieszczańskiego interesu. Jest to miłość do tego, co na wzór dzieła sztuki czystej nie jest na sprzedaż, co nie jest zrobione z myślą o sprzedaży. Jak miłość czysta jest sztuką dla sztuki miłości, tak sztuka dla sztuki jest czystą miłością do sztuki.