b (156)

Antygen mu zdolność do wiązania określonego przeciwciału dzięki istnieniu powinowactwa między tym przeciwciałem i antygenem. W konsekwencji takiego poleczenia zmienia się fizyczny stan tej mieszaniny, co można łatwo zaobserwować in vitro.

Podstawowe testy stosowane w badaniach grup krwi to:

-    odczyn aglutynacji - zlepianie antygenu (aglutynogonu) w postaci zawieszonych komórek przez przeciwciała (aglutyniny),

-    odc/yn procy pitnej i - strącanie rozpuszczonego antygenu (procypitynogo-nu) przez procypityny,

-    odczyn lizy - rozpuszczanie antygenu (łizynogenu) przez przeciwciała (lizyny).

Odczyn lizy (schemat reakcji hemołizy - ryc. 61) stosuje się do identyfikacji antygenów obecnych na krwinkach czerwonych (grup krwi) u bydła. Rolę dopełniacza (komplementu) w tej reakcji pełni zazwycząj surowica pozyskiwana z krwi króliczej pobranej do pojemników bez środków antyskrzepowych. Surowicę poddaje się inaktywacji w łaźni wodnej o temperaturze 56°C przez 30 minut w celu usunięcia przeciwciał cieplochwiejnych.

1    ) hemołiza

Ryc. (>l- Schemat reakcji hcmoli/y

Ola rozwoju badali nad grupami krwi ogromne znaczenie miało dokonane w 1911 r. przez Dungerna i Hirsztolda odkrycie, że grupy krwi są dziedziczone w prosty sposób według praw Mendla.

Grupy krwi są warunkowane przez geny, które tworzą szereg nlleli wielokrotnych, tzn. alleli zajmujących to samo miejsce w obrębia pary chromosomów homologicznych. Allele wielokrotne są podporządkowano takim samym regułom dziedziczenia jak alleło mające po jednej formie alternatywnej.

Antygeny grupowe krwi są dziodziczonc jako cechy dominujące w stosunku do braku antygenu grupowego krwi, np.:

A 2 B > 0 kodom inacja

Stosując reakcję aglutynacji, Landsteiner wyróżnił grupy krwi ABO u ludzi. Zainspirowało to innych badaczy do poszukiwania różnic serologicznych u wielu gatunków zwierząt, m.in. kóz, królików, kur, owiec, świń, koni, bydła, norek i ryb.

15.2. Grupy krwi u bydła

Współczesne badania nad grupami krwi u bydła zostały zapoczątkowane w Laboratorium Immunologicznym na Uniwersytecie Wisconsin (USA). Punktem zwrotnym w tych badaniach było opublikowanie przez Fergusona w 1941 r. pracy „Dziedziczenie antygenów zawartych w erytrocytach bydła”. Na początku lat 40. XX w. badacz ten zajmował się problemem brucelozy u bydła i leczeniem jej przez transfuzję krwi. Efektem tych badań było otrzymanie surowic odpornościowych, z których każda identyfikowała pojedynczy antygen krwinkowy u bydła. W 1951 r. Stormont, Irwin i Owen przodslawili genetyczną interpretację wyników badań antygenów krwinkowycli identyfikowanych przez uzyskane surowice monowałentne.

Badania prowadzone w wielu ośrodkach naukowycli doprowadziły dotychczas do wykrycia około 100 antygenów grupowych krwi u bydła; jest to największe zróżnicowanie antygenów krwinek czerwonych wśród zwierząt domowych. Poszczególne cechy antygenowo zostały umownie oznaczone dużymi literami alfabetu i przypisane do 11 układów grupowych krwi, które odpowia-dają 11 łoci (tab. 53).

182

183

Tabela 53. Nomenklatura układów grupowych krwi i ich ccch antygenowych u bydła

bP-	Układ grupowy	Cecha antygenowa
m	A	Al. A2. D. H. Z'
2	B	BI. B2. Cl. G2. G3. II. 12. K. Ol. 02. 03. 04. PI. P2. Q. Tl. T2. Yl. Y2. A'. B\ D\ ET. E’2. E'3. E‘4. FI. F2. G\ f, JT. J‘2. K\ 0*. P I. P'2. Q\ Y\ A". B“, D\ O”. 1". F. J". K", 0"
3	C	Cl, C2. E. Rl. R2. W. X0. XI. X2. C\ L\ X'. CT. C"2.
4	F	FI. F2. VI. V2. N\ V
5	J	J
6	L	L
7	M	Ml. M2. M'
S	S	S. Ul. U2. H\ U'l. U'2. H", S”. U”
9	Z	Zl. Z2. Z+
1.0	R*	R'. S*
|' Ti	T*	T

15.3. Dziedziczenie cech antygenowych u bydła

W niektórych układach grupowych krwi, takich jak L czy T, znajduje się jedna cecha antygenowa, w innych, np. F i R’, są po dwa antygeny, a w jeszcze innych - kilka lub kilkadziesiąt. Największą liczbę antygenów wykryto w układzie grupowym B - około 50. W układach, w których jest więcej antygenów, mogą być one przekazywano na potomstwo całymi kompleksami (zespołami), zwanymi też fenogrupami.

Przykłady dziedziczenia cech antygenowych należących do różnych układów grupowych krwi u bydła:

- układ grupowy L (jedna cecha antygenowa)

Reakcja z surowicą testową anly-L	Możliwy genotyp
	L/L. U-
	' -/-

- układ grupowy Z (jedna cecha antygenowa; surowica anty-Z* pozwala odróżnić homozygotę dominującą)

Reakcja z surowicami		Genotyp
anty-Z	nnty-Z*
+	+	Z/Z
♦		Zl-
-	i	-1-

- układy alternatywne dwualleliczne, np. R’ (na podstawie fenotypu można określić genotyp)

Reakcja z surowicami		Fenotyp	Genotyp
anty-R'	anty-S'
+	+	R’S’	R’/S’
+	-	R^1	R7R*
>*" ’	+	S*	S7S’

- układy złożone, np. C (wiele cech antygenowych)

	Reakcja z	surowicami		Genotyp
anty-Cl	anty-C2	anty-PLB-9*	anty-C”
+	f	-	■•HM	Cl/Cł
+	+	■ :;		CI/C2
+		-	+	Cl/C”
r		+		C2/C2
	+ ■	+	+	C2/C"
	-w.. '		+	C7C"

*anty-PLB-9 - surowica eksperymontalna Instytutu Zootechniki w Balicach nie standaryzowana przez Międzynarodowe Towarzystwo Genetyki Zwierząt (ISAG)

W układzie B zidentyfikowano kilkadziesiąt antygenów, które oznaczono bardzo wioloma symbolami (np. Ol, 02, O’, O”, ET, E^ czy Gl, G', BI, B’, K, K’). Między tymi antygenami istnieje pokrewieństwo linearne bądź niclincarne:

- pokrewieństwo linearne

Reakcja z	surowicami	Fenotyp	Genotyp
anty-T 1	anty-T2
+	+	Tl	TI/TI. TI/T2. Tl/
- -	+	T2	T2/T2. TU-
		~ ~	-/•i.

185

184