CCF20111206002 (Kopiowanie)

dza, odpowiedzialnego przez sejmem za sprawy dowodzenia. Natomiast minister spraw wojskowych podlegał w tym układzie premierowi i za swą działalność ponosił odpowiedzialność konstytucyjną i parlamentarną. Organami roboczymi ministra obok Sztabu Generalnego i inspektorów broni były poszczególne komórki ministerstwa i dowódcy okręgów wojskowych⁶.

Istotne znaczenie dla dalszego funkcjonowania sil zbrojnych miał w tej sytuacji dekret J. Piłsudskiego z 7 stycznia 1921 r., wprowadzający nowe zasady organizacyjne naczelnych władz wojskowych, mające obowiązywać do czasu uchwalenia konstytucji. Treść tego dekretu przygotowana była w trakcie przechodzenia wojska na stopę pokojową i końcowych prac nad konstytucją marcową z 1921 r. W myśl tego dekretu najwyższymi organami powołanymi do rozwiązywania najważniejszych problemów wojskowych na szczeblu państwa były: Pełna Rada Wojenna i Ścisła Rada Wojenna. Nie wdając się w szczegółowe rozważania na temat kompetencji tych organów można stwierdzić, że największą władzę nad siłami zbrojnymi miał w ich świetle J. Piłsudski, będący przewodniczącym Ścisłej Rady Wojennej.

Niewątpliwie główną przyczyną zdecydowania się na takie rozwiązania i pośpiechu we wprowadzaniu ich w życie była ówczesna sytuacja polityczna w kraju. Układ sił politycznych w sejmie był niekorzystny dla piłsudczy-ków. Marszałek Piłsudski, licząc się z przegraną przy wyboizc prezydenta, zabiegał o takie rozwiązania, które mogłyby zapewnić mu władzę nad wojskiem i bezpośredni wpływ na najważniejsze decyzje dotyczące armii.

Postanowienia konstytucji marcowej w tej sprawie pozbawiły prezydenta możliwości sprawowania dowództwa w czasie wojny. Miało to ograniczyć władzę marszałka J. Piłsudskiego, gdyby został wybrany prezydentem. Na ostatecznym kształcie tego sformułowania konstytucyjnego zaważyło stanowisko endecji, uważającej J. Piłsudskiego za głównego przeciwnika politycznego w walce o władzę w państwie.

Po uchwaleniu konstytucji marcowej dekret z 7 stycznia 1921 r. - jako sprzeczny z jej treścią - stracił swą moc prawną. Władze wojskowe nie spieszyły się jednak z wprowadzeniem odpowiednich zmian. Rozpoczęty w styczniu 1923 r. spór o organizację naczelnych władz wojskowych toczył się z różnym natężeniem do maja 1926 r.⁷ Uzasadnione jest zatem ¹

pytanie, co było główną przyczyną tego sporu. Czy był to spór o władzą juk twierdzili oponenci marszałka J. Piłsudskiego - czy też o zapewnienie w ówczesnej sytuacji optymalnych warunków do działania dla sił zbrojnych. Do dziś nie znajdujemy pełnej odpowiedzi na tak postawione pytanie, ponieważ w owym czasie te dwie sprawy wzajemnie się warunkowały.

Zmiany w strukturze naczelnych władz wojskowych dokonane przez marszałka J. Piłsudskiego po zamachu majowym 1926 r. polegały na tym, że w miejsce rozwiązanej Ścisłej Rady Wojennej utworzono Komitet Obrony Państwa, którego przewodniczącym był prezydent. Wydawało sią, że w systemie obronnym państwa KOP powinien odgrywać kluczową rolą. Faktycznie jednak nie miał on większego znaczenia. Decydujący wpływ na sprawy państwowe związane zwłaszcza z obronnością i obsadą ważniejszych stanowisk w wojsku marszałek J. Piłsudski uzyskał przez utworzenie - dekretem prezydenta - stanowiska Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych, przewidzianego na Naczelnego Wodza w czasie wojny. Stanowisko to J. Piłsudski objął osobiście i pełnił tą funkcją aż do swojej śmierci w 1935 r.

W dokonanych zmianach, na szczególną uwagą zasługuje również podporządkowanie Sztabu Generalnego oraz inspektorów armii, wraz z przydzielonymi im oficerami. Generalnemu Inspektorowi Sił Zbrojnych. Wyrazem tendencji ograniczających rolą Sztabu Generalnego była zmiana jego nazwy w 1928 r. na Sztab Główny. Nastąpiło wówczas poważne ograniczenie jego kompetencji, a przez lata następne tracił on niestety swoje poprzednie znaczenie.

Bardzo krytycznie oceniane przez oponentów zmiany nie mogły jednak być dla nich większym zaskoczeniem, były bowiem dokładną realizacją większości jego postulatów zgłaszanych w latach 1921-1926. Dodać jednak należy, iż poglądy marszałka J. Piłsudskiego kształtowały się wówczas pod wpływem istniejącej sytuacji, kiedy to sprawy wojskowe były obiektem zabiegów politycznych nie tylko marszałka i jego ludzi, ale i jego przeciwników politycznych. W praktyce podziały formalne dokonane w centrum kierowania wojskiem za życia marszałka J. Piłsudskiego nie miały tak wielkiego -jak się wydaje - znaczenia, ponieważ przez całe prawie dziesięciolecie, aż do swojej śmierci zajmował on kluczowe stanowiska: ministra spraw wojskowych i Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych¹.

" Eugeniusz Kozłowski. Wojsko Polskie 1936-1939. Próby modernizacji i rozbudowy. Warszawa 1974. s. 76-80.

19

1

Piotr Stawecki, Polityka wojskowa Polski 1921-1926, Warszawa 1981, s. 69.

⁷ Włodzimier/ Sikorski, Podstawy organizacji naczelnych władz wojskowych w Polsce, .Bellona" 1923, t. XII, s. 115-135.