CCF20111206011 (Kopiowanie)

jąć, że władze państwowe postanowiły pozbyć się tego obowiązku przerzucając odpowiedzialność na wojsko i organizacje społeczne. Z kolei wojsko uwagę koncentrowało głównie na żołnierzach, którym obok rzemiosła wojskowego starano się przekazywać w szerszym zakresie wiedzę obywatelską, w której mieściła się problematyka obronna odnosząca się do skali całego państwa. Podobną praktykę stosowano wobec rezerwistów powołanych na ćwiczenia. Znacznie mniej uwagi wojsko przywiązywało do edukacji obronnej młodzieży, w tym przedpoborowej, a nawet do przysposobienia wojskowego przedpoborowych. Stąd tylko nieznacznej pomocy udzielano organizacjom kombatanckim i społecznym parającym się tą działalnością.

W połowie 1921 r. w Sztabie Generalnym WP utworzono Wydział Przysposobienia Rezerw, którego zadaniem było utrzymanie ścisłej współpracy ze stowarzyszeniami zajmującymi się problematyką paramilitarną. Stowarzyszeniom tym świadczono niewielką pomoc materialną oraz znaczniejszą dotyczącą delegowania kadry instruktorskiej, a także w organizacyjnym wypracowywaniu programów edukacyjnych i metod przekazywania wiedzy.

W ramach zainteresowania wojska pewnymi formami edukacji obronnej młodzieży przedpoborowej uwagę skupiono na młodzieży szkół średnich. Stąd w grudniu 1922 r. ukazało się wspólne rozporządzenie ministrów spraw wojskowych oraz wyznań religijnych i oświecenia publicznego o wprowadzeniu przedmiotu „przysposobienie rezerw” do programu szkół średnich i to profilu ogólnokształcącego i zawodowego¹². Na tej podstawie w wymienionych szkołach przystąpiono do tworzenia Hufców Szkolnych dla młodzieży męskiej, mającej ukończone 16 lat. Kierownictwo hufca spoczywało w rękach kierownika wojskowego, wyznaczonego przez władze szkolne za zgodą władz wojskowych. Oznaczało to, że resort wojskowy przejął kierownictwo nad edukacją obronną młodzieży szkół średnich. Realizacja tego przedsięwzięcia przekazana została terenowej administracji wojskowej.

Przygotowany przez wojsko program szkolenia rezerw obejmował trzystopniowy cykl szkoleniowy. W pierwszym przekazywano ogólne wiadomości mieszczące się w programach szkolenia rekruta piechoty. Przede

¹² J. Figat, Problemy obronności // Rzeczypospolitej, „Wojsko i Wychowanie” 1992, nr 7. s. 48.

wszystkim zapoznawano z podstawowymi typami broni i prostymi środkami walki piechoty. Uczono taktyki walki pojedynczego żołnierza oraz drużyny piechoty. W ramach drugiego stopnia przekazywano wiedzę obowiązującą przy szkoleniu podoficera. W szkoleniu trzeciego stopnia korzystano z wybranych elementów kształcenia podchorążych rezerwy.

Realizacja powyższego programu napotykała na duże trudności materiałowe i w zabezpieczeniu kadry instruktorskiej. Dochodziło także do sporów kompetencyjnych między Ministerstwem Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego a Ministerstwem Spraw Wojskowych. Wojsko bowiem coraz bardziej edukację obronną młodzieży starało się zrzucać na barki organizacji społecznych, zwłaszcza paramilitarnych. Systematycznie ograniczano środki finansowe przekazywane na ten cel.

2. Udział wojska i organizacji społecznych w edukacji obronnej społeczeństwa

Wzrost zainteresowania wojska koordynowaniem edukacji obronnej społeczeństwa nastąpił w 1924 r., kiedy to w Oddziale Ili Sztabu Generalnego WP utworzono Wydział Stowarzyszeń Wojskowo-Wychowawczych. Przy DOK ustanowiono stanowiska referentów stowarzyszeń wojskowo--wychowawczych. Związki taktyczne i oddziały otrzymały wytyczne do udzielania pomocy organizacjom i stowarzyszeniom społecznym zajmujących się wychowaniem obronnym.

Tarcia kompetencyjne między MSWojsk. a MWRiOP co do kierowania przysposobieniem wojskowym w szkołach powodowały przeciąganie się prac nad przygotowanym przez wojsko projektem ustawy o powszechnym obowiązku przysposobienia wojskowego. Opracowany w 1922 r. projekt wniesiony został do sejmu w końcu 1925 r. i nie doczekał się rozpatrzenia przez parlament.

W powyższych uwarunkowaniach największy ciężar odpowiedzialności do 1926 r. za edukację obronną społeczeństwa przyjęły na siebie organizacje społeczne specjalizujące się w problematyce paramilitarnej. Organizacje te powstały niemal tuż po odzyskaniu niepodległości, a geneza niektórych wyprzedza nawet ten fakt. Najważniejszy był udział organizacji kombatanckich, takich jak: Związek Strzelecki, Związek Hallerczyków, Związek Dowborczyków, Polski Biały Krzyż, Związek Harcerstwa Polskiego, a także ukierunkowany na pracę wśród kobiet Społeczny Komitet

37