ganizacji kombatantów i rezerwistów o charakterze regionalnym od współpracy z wojskiem.
Kierownictwo i pracownicy PUWFiPW oraz oficerowie i instruktorzy bezpośrednio nadzorujący i prowadzący prace pw w terenie stali przed poważnym wyzwaniem. Z jednej strony ich zadaniem było przygotowanie młodzieży do służby państwu w przypadku jego zagrożenia w formacjach zbrojnych i ratowniczych oraz stworzenie, pomocniczego wobec prowadzonego w siłach zbrojnych, systemu podtrzymywania umiejętności wojskowych i doszkalania rezerwistów. Za szczególnie ważne uznano wychowawcze walory przysposobienia wojskowego, które miało być pomocne w kształtowaniu świadomego żołnierza-patrioty i obywatela128. Z drugiej jednak strony, pomimo niezwykle doniosłych zadań, cały system oparty został na zasadzie dobrowolności uczestnictwa. Próby zmiany tej sytuacji przyszły zbyt późno, by można było cokolwiek zmienić. Państwowy Urząd Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego, będący instytucją odpowiedzialną w kraju za powszechne przygotowanie obronne społeczeństwa, zmuszony został do takiego opracowywania wytycznych, instrukcji i programów, by, przy założeniu osiągnięcia zasadniczych celów pw, odpowiadały one możliwościom psychofizycznym poszczególnych grup szkolnych. Mało tego, ze względu na wspomniany już ochotniczy charakter przynależności do oddziałów i stowarzyszeń pw, miały one zawierać treści i formy na tyle atrakcyjne, by przyciągać uczestników i mobilizować ich do wypełniania dobrowolnie przyjętych obowiązków. Należy za szczególnie cenną uznać współpracę władz wojskowych i oświatowych w tworzeniu programów pw dla uczniów i studentów.
Mnogość wydanych dokumentów normatywnych, w większości stanowiących materiał badawczy służący przygotowaniu niniejszej pracy, świadczy o poważnym potraktowaniu problemu i chęci formalnego obudowania dokumentami wszystkich dziedzin przysposobienia wojskowego. Owa mnogość dokumentów powodować mogła moim zdaniem niedogodności w zarządzaniu systemem szkolenia przysposobienia wojskowego. Było to jednak nieuniknione, ponieważ sam PUWFiPW jak i cały sterowany przez nieco system ulegał transformacjom, mającym na celu, przy wykorzystaniu coraz to nowych doświadczeń, stworzenie optymalnego mechanizmu powszechnego przygotowania społeczeństwa do obrony kraju.
W działalności wychowawczej pojawił się również nurt o charakterze wyraźnie narodowym. Pisze o tym szerzej Jan Kęsik w pracy Naród pod bronią. Społeczeństwo w programie polskiej polityki wojskowej 1918-1939, Wrocław 1998.
Część druga
PRZYGOTOWANIE OBRONNE W III RZECZYPOSPOLITEJ