CCF20120309011

Z punktu widzenia rozważań podjętych w niniejszej pracy operacje prowadzone w ramach dotychczasowego pierwszego filara Unii Europejskiej - ochrona ludności cywilnej, rozminowywanie oraz pomoc humanitarna - są wspierane informacyjnie w podobny sposób. Podczas wykonywania tego typu działań instytucjom udzielane są niezbędne informacje dotyczące oceny skutków katastrofy oraz oceny zagrożeń.

W przypadku wystąpienia katastrofy w danym rejonie konieczna jest ocena sytuacji, w celu określenia rodzaju niezbędnej pomocy oraz ilości adekwatnych środków. Pomimo że ocena skutków katastrofy nie mieści się w zakresie kompetencji agencji wywiadu państwowego, posiadane przez nie możliwości mogą być niezbędne do identyfikacji stanu faktycznego w rejonie objętym operacją ratowniczą. Szczególnie cenne w takim przypadku będzie korzystanie z informacji z lokalnych źródeł osobowych oraz zdjęć wykonywanych w czasie rzeczywistym przez środki wywiadu obrazowego. W zależności od rodzaju katastrofy oraz środków posiadanych przez lokalną administrację, często wstępna ocena sytuacji może być niepełna, szczególnie w państwach uboższych, nie posiadających zbyt wielu sił i środków niezbędnych do zarządzania i opanowania tego typu zdarzeń. Trudności w skutecznym reagowaniu na katastrofy potęgują się, kiedy region objęty jest konfliktem.

W przypadku krajów członkowskich UE centrum koordynowania ochrony ludności cywilnej oraz monitorowania i reagowania na katastrofy usytuowane jest w dyrektoriacie Komisji Europejskiej, odpowiedzialnym za sprawy ochrony środowiska naturalnego. Ranga problematyki ochrony ludności cywilnej wzrosła znacząco po atakach terrorystycznych w USA i Europie. Gdyby któreś z państw członkowskich zostało dotknięte katastrofą, podejmowanie stosownych środków leżałoby w zakresie odpowiedzialności danego państwa, ale Unia jest gotowa do udzielenia pomocy. Potrzeby informacyjne w takich sytuacjach, realizowane są przez instytucje wywiadowcze zarówno UE, jak i innych państw, oraz przekazywane do instytucji wywiadu państwa dotkniętego sytuacją nadzwyczajną.

Działania UE w zakresie rozminowywania realizowane są poza jej terytorium¹. Do przeprowadzenia operacji rozminowywania przydatne będą z pewnością informacje z wywiadu osobowego (HUMINT) oraz obrazowego (LMINT), pozwalające na określenie miejsc, w których znajdują się pola minowe oraz ocenę wielkości ich powierzchni. Kiedy operacje rozminowywania prowadzą siły zbrojne, niezbędne informacje dostarczane są przez stosowne wojskowe struktury wywiadowcze. Jeżeli natomiast rozminowywanie prowadzone jest przez struktury cywilne, operacja polega najczęściej na wspieraniu i rozwoju lokalnych możliwości w tym zakresie. W takiej sytuacji, przed rozpoczęciem rozminowywania, Komisja Europejska polega na kontaktach osobowych posiadanych przez jej personel. Podstawową przeszkodą w realizacji zadania przez struktury cywilne UE jest utrudniony dostęp do, będących w dyspozycji wojskowych, środków rozpoznania obrazowego, w tym możliwości stawiania im zadań do zbierania niezbędnych informacji².

Kiedy Unia Europejska udziela pomocy poza swoim terytorium, w regionach niestabilnych lub ogarniętych konfliktem, ocenie skutków katastrofy oraz zakresu niezbędnej pomocy musi towarzyszyć ocena możliwych zagrożeń dla skierowanego tam własnego personelu. Zadanie dostarczenia tego typu informacji realizowane jest przez wszystkie struktury wywiadowcze, będące w dyspozycji UE, agencje państw członkowskich oraz inne jednostki skłonne do udzielenia wsparcia informacyjnego. Jeżeli w operację udzielania pomocy zaangażowane są równolegle wielonarodowe siły zbrojne, ocena zagrożeń dla personelu uzyskiwana jest od wojskowych struktur wywiadowczych. O ile operacja prowadzona jest wyłącznie przez struktury cywilne, Komisja Europejska dokonuje oceny zagrożenia samodzielnie³, gdyż nie posiada możliwości bezpośredniego korzystania oraz stawiania zadań strukturom wywiadowczym⁴.

Oprócz opisanych wyżej możliwości UE posiada struktury wspierające działania wszystkich jej instytucji. Należą do nich Centrum Satelitarne (European Union SateUite Centre - EUSC) oraz Instytut Studiów nad Bezpieczeństwem (European Union Institute for Security Studies - ISS).

Centrum Satelitarne rozpoczęło swoją działalność w 1992 r. W lipcu 2001, kiedy Unia Zachodnioeuropejska przeszła w „stan uśpienia”, jej struktury wojskowe oraz Centrum Satelitarne podporządkowano Unii Europejskiej. Składa się ono z 4 departamentów i ok. 70 pracowników. Nie posiada jednak własnego sprzętu, wykorzystując do wykonywania zdjęć satelity państw członkowskich UE i tych, które do niej nie należą. Centrum wypełnia zapotrzebowania na informacje pochodzące z obrazowego rozpoznania satelitarnego, szkoli specjalistów w zakresie interpretacji zdjęć satelitarnych, przekazuje wyniki analiz i interpretacji zdjęć satelitarnych do państw członkowskich UE oraz organizacji międzynarodowych (NATO, ONZ, OBWE). Zadania tej instytucji realizowane są poprzez monitorowanie stref i obszarów zainteresowania Unii Europejskiej, weryfikowanie zobowiązań wynikających z traktatów rozbrojeniowych, w tym Układu o Nierozprzestrzeniani Broni Jądrowej, informacyjne wsparcie operacji pokojowych. Niezależnie od tych zadań Centrum monitoruje obszary zainteresowania Unii Europejskiej pod kątem gospodarki morskiej i ochrony środowiska, klęsk żywiołowych, upraw rolniczych i rozminowywania. Siedzibą Centrum jest Torrejon (Hiszpania)⁵.

Instytut Studiów nad Bezpieczeństwem został utworzony w celu naukowego i teoretycznego wsparcia Europejskiej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony. Jako

283

1

Szerzej na temat działań UE w zakresie rozminowywania, np. w Afganistanie, Bośni i Hercegowinie, Chorwacji, Libanie, Zimbabwe, zob. The EU and Minę Action, European Commission Extema] Relations, http://ec.europa.eu/extemal_relations/anti_landmines/index_en.htm. Dostęp z dnia 09.09.2009.

2

   Muller-Wille, op. cit., s. 28.

3

   Council Regulation (EC) No 1257/96 of20 June 1996 concerning humanitarian aid, „Official Journal”, L 163,02.07.1996.

4

   Muller-Wille, op. cit., s. 28.

5

   European Union Satellite Centre,

http://www.cusc.europa.eu/index.php?option=com_content&task=view&.id=26&Itemid=29. Dostęp

z dnia 17.03.2008.