CCF20120309013

308 V. SYSTEM REGIONALNY: EUROPA

rozróżnienie Butlera dwu, ściśle splatających się, stron tego procesu, formalnej -świadomych politycznych decyzji i nieformalnej - ekonomicznych, społecznych i kulturowych strumieni.

Integracja jako formalny, świadomy proces, mający za cel pogłębienie wzajemnych powiązań i wymiany między grupą krajów, może przybierać oczywiście różne formy.

* Ekonomiczna integracja - unie celne, porozumienia o wolnym handlu, wspólne rynki (liberalizacja wszelkiej ekonomicznej działalności, usunięcie wszelkich ograniczeń w wymianie, tworzenie wspólnych lub podzielanych norm i regulacji miast różnych praw narodowych).

® Polityczna integracja - tworzenie instytucjonalnych mechanizmów i procedur podejmowania decyzji, lecz również kształtowanie wspólnych wartości i oczekiwań, pokojowe rozwiązywanie sporów i społeczno-polityczna spójność.

Naturalnie, nie brakuje bardziej złożonych podejść. Dwaj autorzy niemieccy, ze znamienną starannością, jeszcze w połowie lat 80. (Behrens i Noack, 1984, s. 136) wyszukali następujące rozumienia pojęcia integracji:

» proces prowadzący do utworzenia struktur federacyjnych,

« rozwijanie i doskonalenie przestrzeganych norm prawa międzynarodowego,

® rozwiązywanie we współdziałaniu zadań funkcjonalnych,

® zagęszczenie potoków komunikacyjnych,

® zmiana świadomości politycznej elit i/lub mas społecznych.

Powracając na twardszy grunt integracji ekonomicznej, w bardzo popularnym podręczniku Wallace’ów znajduje się następujący schemat faz integracji ekonomicznej:

® strefa wolnego handlu [free trade area) - żadnych widocznych ograniczeń w handlu między krajami członkowskimi,

« unia celna (customs union) - strefa wolnego handlu plus wspólna zewnętrzna taryfa celna,

» jednolity rynek towarowy {internal commodity market) - unia celna plus swobodny przepływ dóbr (żadnych niewidzialnych ograniczeń w handlu),

* wspólny rynek (common market) - jednolity rynek towarowy plus swobodny przepływ usług, kapitału i pracy,

Tabela 18.1. Typy międzynarodowej integracji ekonomicznej

Forma działań^^^*-^ Cel	Strefa wolnego handlu	Unia celna	Wspólny rynek	Unia ekonomiczna	Pełna unia ekonomiczna
Usunięcie taryf i kwot	Tak	Tak	Tak	Tak	Tale
Wspólna taryfa zewnętrzna	Nie	Tak	Tak	Tak	Tak
Ruchliwość czynników	Nie	Nie	Tak	Tak	Tak
Harmonizacja polityki gospodarczej	Nie	Nie	Nie	Tak	Tak
Pełne ujednolicenie polityki gospodarczej	Nie	Nie	Nie	Nie	Tak

S9SS5S*¹

^v r

'fe;

18. Regionalizm 309

t

*    unia walutowa (monetary imion) - wspólny rynek plus wspólna waluta,

•    unia ekonomiczna (economic union) - unia walutowa plus wspólna pollty-ka ekonomiczna.

Wallace i Wallace (1996, s. 128), na podstawie Balassa (1975) i Pelkman.sa j (1984) oraz Jovanovicia (1998, s. 11) przedstawiają typy międzynarodowej inte-! gracji ekonomicznej w sposób pokazany w tab. 18.1.

I 18.2. Regionalne ugrupowania gospodarcze

i Gdy tylko członek GATT czy WTO (obecnie licząca 148 członków i 33 obserwato-j rów, z których niemal wszyscy są zaangażowani w rokowania o przystąpienie) za-j Wiera porozumienie o integracji regionalnej (RLA - regional integration arrange-j ment) bądź porozumienie o handlu regionalnym (RTA - regional trade agre-ement), odchodząc tym samym od zasady niedyskryminacji odzwierciedlanej | w klauzuli najwyższego uprzywilejowania (mostfaoored nation), na co zezwalają:

a)    art. XXIV GATT (the Understanding on the Interpretation ojArticle XXIV i oj the GATT 1994) o uniach celnych i strefach wolnego handlu,

b)    Enabling Clause (I.e., the 1979 Decision on DiJJerential and Morę Favo-urable Treatment, Reciprocity and Fuller Participation oj Deueloping Coun-tries) i

c)    Article V oj GATS ojRTAs w handlu usługami, jest zobowiązany powiadomić o tym władze WTO w Genewie.

Od 1948 do 1994 r. zgłoszono 108 RTAs dotyczących handlu towarami, z czego aż 38 przypadło na lata 1990-94. Do 1954 r. nastąpiło to w 2 wypadkach, w latach 1955-59 - w 3, 1960-64 - w 12, 1965-69 - w 8, 1970-74 - w 21, 1975-79 - w 19, 1980-84 - w 5, wreszcie 1985-89 - w 4. Inaczej mówiąc, do końca lat 50. zgłoszono ich łącznie 5, w ciągu dekady lat 60. było ich łącznic 20, by ulec podwojeniu w latach 70. Na lata 80. przypadło jednak leciwe 9. Stąd teza o gwałtownym, ponownym wzroście zainteresowania w latach 90. (Dent, 1997, S. 46-47; Jovanović, 1998, s. 362-385; serwer WTO).

Od utworzenia WTO w 1995 r. zgłoszono 130 RTAs, z czego część dotyczy handlu usługami. Spośród ok. 250 RIAs łącznie notyfikowanych do grudnia 2002 r., w mocy pozostaje ponad 170. Biorąc pod uwagę planowane i negocjowane, szacuje się, że w końcu 2005 r. liczba RTAs w mocy może zbliżyć się do 300.

Wspomniana teza o ponownym szybkim wzroście zainteresowań regionalną integracją po załamaniu się świata dwubiegunowego z trudem wytrzymuje jednak konfrontację ze szczegółowym wykazem zgłoszeń. Większość z nich dotyczy porozumień dwustronnych, nieprzystających do koncepcji regionalnej integracji. Wyjątkami są: 1) traktaty rzymskie (1958), 2) konwencja sztokholmska EFTA (1960), 3) CEFTA (1993), 4) NAFTA (1994), 5) CACM (1961), 6) CARICOM (1973), 7) traktat z Montevideo tworzący Stowarzyszenie Integracji Latynoamerykańskiej (1980), 8) traktat z Asunción tworzący MERCOSUR (1991), 9) porozumienie z Cartageny tworzące Andyjski Wspólny Rynek (1969), 10) trójstronne porozumienie Egiptu, Indii i Jugosławii (1968), 11) Rada Porozumienia o Współpracy Zatoki Perskiej (1984), 12) Wspólny Rynek Wschodniej i Południowej Afryki